XARDÍN ABERTO A TODOS; PECHADO A MOITOS. O meu pequeno mundo non é público, é un espazo privado aberto en público. Ninguén che manda leelo; ninguén cho prohibe. AVISADO VAS.

luns, 29 de xuño de 2009

Mañanciñas nos marouzós.

Nos marouzós de Vilarrube, que o día naceu achumbado e pingueiro e non daba para subir á serra, nen para irse moi lonxe. Nen ganas que había.

Para salearse ao pé da marea, baixou do seu refuxio cósmico no Val de Moeche o meu ben querido amigo Xosé Manuel Pita, ecoloxista, gran coñecedor de toda caste de árbore e home bó e xeneroso. Trouxo uns péxegos pavías da súa horta ecolóxica que me refrescaron os recendos e sabores, perdidos nun expositor de supermercado, da froita dalgún tempo.


Aínda na casa, mirei a esta diminuta araña, un xysticus ?, almorzando un moi saboroso verme. Íao chuchando pouco a pouco, deixando a cabeza para o último. Vai xa pola metade. Que lle aproveite.



No areeiro as Centaurium litorale, hoxe abondosísismas, regalan a súa doce beleza salvaxe por todos os currunchos e cómaros. Da gusto ver as campeiras cheas, sonrosándose, cos pés ergueitos da centaurium inzando a terra, a area, da ledicia venturosa das súas cores tenras.


O ourego, Origanum vulgare, recende ao pasar pola súa beira, aínda non se lle roza ou se abanea. ¡ Qué gusto velo levantar polo medio das herbas longas, esgrevias, renacidas no solar recuperado do Sistema Dunar de Vilarrube !. Invadido que fora polos excampistas caraduras. Graciñas, señora Narbona, os meus respetos señor Rafael Eimil.




Andan a deixarse ver as Crhysoperlas carneas, co seu corpo verdazul e as súas alas verdescentes, portando a tranquilidade dun día griseiro e calmo, que ven abrindo, misteriosamente, de vendabal. Parece querer rolar.


Gardado e pendurado dunha bágoa, Briza máxima, un himenóptero, paréceme un escólido e ao mellor do xénero colpa, repousa e de paso asexa, todo canto vai e ven que poda ser gastronómico. A min non me considera comestible. Non estou bon, se coñece.

Linda e para min descoñecida umbela, froitada nun candeeiro de vélas púrpuras, atractivas, que tiran da ollada e levan o ollo a súa beira, querendo desenlorar o aquel da súa beleza antes ca súa exacta descripción científica.


Aí ficaría a miña ollada cravada se non fose o vento das horas que te leva, sen un querere, coma leva ás areas da plaia, de marouzón en marouzón, de herba en herba, de bicho en bicho.

Ata o pé mesmo deste verme, que qué bolboreta será, acordando no alto dunha alta malva, coa folla toda xa papada, despreguizándose na mañá, lento e lene, despreocupado do ollo negro e enorme da miña vella Lumix que logo non chega a enfocalo medio regular.

No mesmo pé de malva, toro abaixo, a uhna parella de Pyrrhocoris apterus, arrequécelles o traballo reproductivo. En Vilarrube son fáciles de ver, sempre que haiba malvas. A Malva arbórea, tiña excelentes exemplares, sobrevivindo cerca do aparcadoiro: ata o ano pasado.

Párome a fotografar este espléndido exemplar de Reichardia gaditana, floreando fora de tempo, conformando un modelo de explosión natural: uhna idea, deliro, do bing bang primixenio.

E ao seu lado, sobrevivindo da invasión rastreira e aplastante da grama americana (dáse coma grama, dise) que se extende imparable sepultando toda canta outra planta  se da no areeiro, catro talos de Ophrys apifera locen, chufonas, as súas últimas flores do ano. Ao mellor da súa vida. Da grama, Stenotaphrun secundatum, dependen. En Vilarrube hai un grave problema coa grama: hai zonas amplas onde nada deixa medrar.




Un Cteniopus flavus anda a pacer pola superficie da umbela dun Daucus carota, hoxe vénse pouco: gustan máis dos días soleados para se deixar ver nas mañanciñas do vrao.

Se non vén o sol, andan agochados debaixo do parasol, entretecidos coa mesta ramallada miuda. Aí hai que mirar para saber deles.


No capullo dunha Reichardia gaditana, arriba alumbrou a súa flor, os Lygaeus equestris afaénanse en darlle continuidade á súa carga xenética; e tan o qué tal que estaban, por certo.

Nas areas da primeira liña de vexetación do sistema dunar, Cakile maritima e Honkenya peploides sobranceiramente, vése mover un pequeno bichiño, abrelado e escorrentado pola enorme humanidade da miña sombra...
... é uhna ninfa, unha noviña vaia, e non anda soa, hai outras. Ao meu parecer son inmaduros, ao mellor de primeira muda, de Euridema oleracea, pois os imagos, os adultos feitos vaia, andan en todos os pés de Cakile maritima.

Presumindo de librea de xastre elegante, que falta lle ha facer na competencia, sempre dura, de conseguir compaña pracenteira. Este é o tempo, para as Euridemas tamén, de se emparellar.

E a iso andan polas pólas e as flores das Cakiles, en cada planta a tres e a catro parellas. A primeira liña de vexetación da plaia de Vilarrube é nesta mañá de xuño un festival do amor libre. O amor nos marouzós: un clásico ao noroeste do Noroeste, ben o saberedes.
Os abellós, dos pouquísimos insectos que se ven voar todo o inverno, tamén voan no verán. Este exemplar era grandísimo, dos máis da miña vida. Arríscome a dar a especie: Bombus terrestris lusitanicus.

Pero non me arrisco con este abellonciño pillado ao vóo: non son quen de determiñalo. Agradeceríanse suxerencias. Mirade cómo, para non o perder, apreta o pole coas patas no intre de botarse a voar.

 
As amplas e abertas superficies das inflorescencias das umbelíferas, son un territorio estimadísimo por grande cantidade de insectos que usan delas como pousadoiro, para paceren ou coma trampa de caza. Así o fai de cotío a araña-cangrexa, Misumena vatia, quen, agochada, agarda aos inxenuos e incautos bichiños. Neste caso un díptero.

Inquedo, áxil e aqueloutrado, este fermoso saltón, ao meu parecer un Chortippus sp., non me deixou facerlle uhna foto con xeito. Mágoa, era ben bonitiño e non o tiña na miña collección de cromos de ortópteros. Conformarémonos de momento con este desleimado rexistro.
E para despedirse de min e deixarme bó sabor de boca, a mañá puxo diante dos meus ollos, tamén da óptica da miña compacta, este fermoso e pouco visto crisomélido, uhna crhysolina, con moitas probabilidades a fantástica Crhysolina fastuosa. Falta a revisión dos especialistas.
E por aí foi rematando a mañá, uhna xornada de fotos coma outra calquera. Resta ainda baixar as fotos ao computador, ordenalas, clasificar as que se podan, escoller algunhas para facer esta entradiña, preparalas para internet, redactar este texto, pelearse co pedestre tratamento de textos de blogger e confiar, finalmente, en que algún de vós as chegue a ler.
Se de algún modo vos gusta, e pasa o tempo sen sentilo, e, se aínda por riba, algo máis se sabe, os días que ocupo entretenido en facer chegar a vós un alento da pequerrecha vida salvaxe, irá moito mellor empleado.
Quedo con vós, moi agradecido, miñas e meus.
 
Apertiñas.

 

domingo, 21 de xuño de 2009

Unha Lycaena alciphron no solsticio.


Entrou o vrao. Renxeron as bisagras das témporas co nordés e cuarteou o sol nun día luminoso e limpo. Funo celebrar as beiras do Lago de Lanzós e aos marouzós da Frouseira. Do triste Lago de Lanzós que día a día, a vista dos ollos, se torna un areeiro desértico. Don Jenaro Dalda xa o pronosticara no ano 1968 ao demostrar que a apertura artificial dun canal de desaugue, estaba a provocar cámbeos dramáticos que deverían en ser tráxicos. Xa estamos nos tempos da previsión científica cumplida.


Non extraña que os humanos, ao mellor non tan inocentes nen tan iñorantes, pensen que toda area é plaia e den en andar polo medio da enxoita lagoa, felices e despreocupados, paseando aos seus perrumanos, se pode ser en xauría mellor, sen coidarse da xente salvaxe que vixía alerta os seus indovindos veraniegos.

Así o fai a garzota, que dende hai días repousa e pesca polas coreñas augas que xa amosan ao trasluz os fondos de area medrando e colmatando a pouca bacía que vai restando.


Dei en irme solear polos marouzós da Frouseira, abeirando ao Río Magno, por ir vendo cómo viña vindo o día....e por ver se vía ao fabuloso Brachyton pratense... que quen me dera.

Uhna crhysis... ¿ què crhysis, Zapatero ?... anda pacendo nas albarrosas umbelas...



...as flores dos xuncos, repoludas e discretas, son dignas de ver e merecen o pararse con elas...
... uhna parella de sympetrum, logo de cambear de xunco axocados polo meu pasar, están a facer gostosos os deberes do vrao...

...as orquídeas, Dactylorrhiza elata, moi comúns na nosa bisbarra e escasas Galizia adiante, estimádeas por iso tamén, aledan as pradeiras do areeiro de pouco en pouco...

...no adentro dunha silveira, as morenas Maniolas jurtinas disfrutan das calores do día, trasmudando, cos gustiños, as cores das escamas das alas...mirade á femia, feliz, azuleando polas orelas...


...e no azul profundo, no cenith do solsticio, o aire é xa un recendo de helicrysum... que florea con mil soles entre os brións amurchados e pardos da duna... un día coma outros, de a diario...
...ata que uhna incandescencia púrpura pasa revoando ao meu redor e póusase un pouco adiante...

...un licénido sen dúbida...pero cal ?... quen ten ese corpo tan intensamente azul ?...e esas cores tan encendidas ?...

...ás lindas meniñas, os licénidos, son luz dos meus ollos e xente para min difícil de determiñar, pero esta paréceme non tela vista nunca...

... seméllame uhna licaena...teño fotografado en Vilarrube uhna Lycaena phaleas, así de rechamante...

...pero sen o intenso azul do corpo... e coa correspondente banda parda do borde alar das phaleas...da que este exemplar carece...

...penso se poidera ser uhna Lycaena tityrus, que tamén se da por estes cómaros...

...aínda que máis adentrados no vrao... e é máis marela ca vermella...e cun diseño alar diferente...
...así es que, díxenme, debe de ser a Lycaena alciphron, unha rara meniña que nunca antes mirara e que viría a aumentar a colección de licénidos do noroeste do Noroeste. Un galano do sol do solsticio. Co engadido da súa beleza fulgurante, para máis.
Esa tarde e outra, pescudei en toda canta guía, en rede ou en papel, pasou polos meus dedos. Paréceme que a deducción é acertada. Lycaena alciphron, apoñería. Uhna fermosa femia, para máis.
Lycaena alciphron, saibase, é escasa mesmo alí onde se da: nas campeiras das abas da media montaña do interior. ¿ Qué fai esta por acolá?
Está visto: no vrao todo o mundo vai á plaia.
Menos eu, que por iso, vou no inverno.
A mandare, miñas donas, meus señores.
Despós de Data: Aí van quedar uns achegos a páxinas ou blós que portan fotos da Lycaena alciphron. Vós mesmos.
http://waste.ideal.es/lycaenaalciphron.htm
https://www.miradanatural.es/fotousuario.php?id=25434&galeria=286
http://www.miradanatural.es/galeria.php?Buscar=Lycaena%20alciphron&id=buscadortags

domingo, 7 de xuño de 2009

Lagartos, lagartixas e arnás


Os lagartos, esa fermosa pervivencia diminuta dun mundo xurásico de saurios xigantescos, son xente moi coñecida e recoñecida que, mesmo, deixaron uhna profunda pisada no folklore galego. Lagartos, lagartixas e arnás, cada quen na súa especie, mantiveron de sempre uhna profunda relación de convivencia máxica coas xentes do mundo rural galego.

Non só movendo o rabo Na saia da Carolina, ou servendo de modelo negativo masculino naquela outra copla que tanto teño oído cantar a miña mai: Fía, miña nena, fía/ fía, nena, noite e día/ Fía máis non fíes cartos/¡ Non fíes nos homes / que son moi lagartos!, senon tamén servendo de compoñente de remedios menciñeiros para sandar das doenzas, mesmamente das espiñentas dores amorosas, e aínda máis provocando el mesmo o " aire do lagarto", nome popular da coñecida enfermidade cutánea chamada psoriase. (Se alguén quixera ampliar información consulte a " Etnografía e folklore de Galicia" do mestre Fermín Bouza Brey. Non se ha de arrepentir).


Na Guía dos Anfibios e Réptiles de Galicia, (do herpetólogo galego Moisés Asensi Cabirta, didáctica e rigorosamente ilustrada polo artista e naturalista ferrolán Calros Silvar), cítanse 13 especies da suborde Scleroglossa ( máis ou menos lagartos, para non enredar) das que 6 vivirían ao noroeste do Noroeste. Temos testimonio gráfico de todas elas. E temos o gusto de ofrecérvolo nesta entradiña. Velaí veñen...
Anguis fragilis


Anguis fragilis, o escáncer de toda a vida, é un lagarto ápodo, sen pés vénse a dicir, polo qué os máis adoitan confundilo cunha serpe, e, dada a cobrafobia extendida, regalarlle un pao na cabeza. Compre recoñecelo ben, e saber que é un inofensivo reptil (...para os humanos, a bichería ten outra opinión). Como non é moi rápida mantense de vermes, miñocas. larvas e caricoliñas. Na idade adulta presenta dimorfismo sexual: as femias griseiras cunha raia escura no lombo e os machos uniforme e aburridamente pardos. En idade xuvenil ten un característico cor de tona traspasado por uhna liña negra.
Chalcides striatus


Chalcides striatus, o descoñecido esgonzo, e tamén lagarto que semella cobra por ter as extremidades moito pequenas, con só tres dedos e seren no monte dificilmente visibeis. Fácil de recoñecer, en troques, por ter o corpo negroso atravesado por nove liñas claras, das que lle ven o seu nome de especie: striatus. Polo suroeste da Galizia arrástrase o Chalcides bedriagai, sen raiar e con cinco dedos nas patas. Que non son tan curtas.
Podarcis bocagei


Podarcis bocagei, a lagartixa galega, é un endemismo do noroeste peninsular ibérico. Medianiña de tamaño: os machos de lombo verdoso, as femias pardas e raiadas. Relativamente abundante é por iso moi doada de ver; arrimada aos muros, nas rebordelas dos camiños, ou rebulindo polos modernos paseos de madeira dos marouzós, a lagartixa galega é o máis visible dos nosos saurios. Non se pode confundir con nengún outro reptil dos da nosa bisbarra, nen por tamaño nen por forma ou cor.
Iberolacerta monticola


Iberolacerta montícola, a lagartixa dos penedos, é uhna das xoias faunísticas do Noroeste, por canto e un endemismo de seu que ve as súas poboacións descender anualmente. Na nosa bisbarra, afortunadamente é común e mesmo abondosa. Ao noroeste do Noroeste danse as únicas poboacións desta lagartixa á beira do mar: mesmamente teño fotografado exemplares na plaia de Espasante. Recoñécese de certo por teren, machos e femias, uns ósculos azuis, ao pé das axilas.No cruceiro de Teixidelo é moi raro non os ver. Naturalmente durante o vrao.
Lacerta schreiberi

Lacerta schreiberi, o lagarto das silveiras, é un fermoso lagarto grandiño, ata 36 cm do bico ao rabo, que presenta, como case todos os lacértidos, un claro dimorfismo sexual. Os machos quentes teñen a cabeza forte e fermosamente azuada, sendo todo o corpo dun verde amarelado cun abondoso chapuzado en negro. Dependente das correntes de auga, na Galizia, mor do clima húmido, vese e críase lonxe da auga. No auguento Noroeste posúe por iso poboaciós estables e relativamente abundantes.


Lacerta lepida



Lacerta lepida, o arnal, arnao ou sardao é o máis grande saurio europeo, ata medio metro de lonxitude, cor verde mentolado, salferido de manchas negras e, cuns rechamantes ocelos azuis polas bandas de babor e de estribor. A cabeza é forte e grande. Aliméntase de todo tipo de bichería e mesmamente careixós ou uvas. O cupa numerosos habitats sempre que haiba penas e pedras suficientes para aniñar.Posúe poboaciós estables e ben conservadas ainda que se observa certo decaimento das mesmas. Ao noroeste do Noroeste era antes máis frecuente e téñoio atopado en Chímparra e na Candieira, pero hoxendía a mellor zona para observalo son as fermosas costás granítcas do sur da bisbarra: Lobadiz, Punta Penencia..etc.
Non é o Noroeste o territorio soñado polos saurios para ser felices. Especies maiormente termófilas, amigas da caloriña, o noso húmido e nortado solar non é do seu agrado. Poucas especies como se ve habitan por estas lindes. Ao sur da Galizia, danse en número doble. Psammodromus algirus, Psammodromus hispanica, Podarcis hispánica, Podarcis muralis, Chalcides bediagrai ou Blanus cinereus, teñen os seus territorios moito ao sur. Meiriños todos. ( Por acolá arriba chamamos meiriños aos galegos do sur, se asubían as eses máis propiamente).

Confeso uhna ilusión: ensoño coa idea de atopare algunha vez polos ouzais lamacentos da Capelada, nas últimas turbeiras nosas, á mítica Lacerta vivípara que na Galizia só se da no Xistral e nos Ancares. Manténme a ilusión a proximidade bioxeográfica destas serras coa da Capelada e certa avisión coreña, brevísima, dunha pequena lagartixa parda. que ollei nun incerto día de hai anos polas uces da Chaira do Limo. Vista e non vista. Tal durou.
Seguramente sería un inmaduro de Iberolacerta montícola, pero en min criou a espranza da posibilidade de atopare na nosa serra capelada, algún día, uhna colonia perdida da escasísima, para o territorio galego, Lacerta vivípara, a lagartixa das brañas.
De soñar tamén se vive.
Agradecido


Despós de Data: Atopei, enredando, un interesante artigo de Pedro Galán Regalado, (herpetólogo de recoñecida sona e autor da Guía dos Reptis e Anfibios de Galicia, publicada por Xerais), sobre a particular coloración azul na cabeza dos machos de Iberolacerta montícola da Serra da Capelada. Engado o achego.