XARDÍN ABERTO A TODOS; PECHADO A MOITOS. O meu pequeno mundo non é público, é un espazo privado aberto en público. Ninguén che manda leelo; ninguén cho prohibe. AVISADO VAS.

luns, 30 de xullo de 2012

O príncipe azul da estepa.

A primeiros de mes, non direi quen e un servidor, déramos en caernos pola Chá por mirar de atopar algún  Elanus caeruleus, esa fermosa rapina que en galego corre co incerto nome de lagarteiro cincento.  Dixeran que apareceran tres por algures. O informante, con moi bon criterio, fora tan claro e preciso coma os detalles nunha brétema mesta: andan querenciados no outo dalgun grupico de piñeiros.
Nós deixámonos caer pola Veiga de Pumar, por aquilo da teoría cuántica de probalidades: non existe a existencia real, existen probabilidades de existir. E na Veiga de Pumar, todo ten máis probabilidades de ser, e xa que logo de estar, ca por algures outros. 
Ao lonxe, moi ao lonxe, logo de esculcar todo canto piñeiral caeu nos ollos, detectamos un pequerrechico borrón de luz alba coroando a punta máis outa dunha árbore reseca. O corazón deunos brincos de satisfacción agradecida. Alí andaba o lagarteiro branco. A miña primeira observación de ser tan célebre, o nome de quen en castelán empreña un poético mundo de fantasías  infantís: elanio azul. Chamamos á familia exultantes: Trunfamos! Ollamos ao lagarteiro branco!
Velaí a inxenuidade inocente do afeccionado ao naturalismo, que a ninguén fai mal e con  pouco, con moito pouco, se conforma e é feliz. Malpocado.


A mediados de mes, non direi quen e un servidor, demos en deixarnos caer pola Serra de Gata, alí onde remata o Mundo Charro e encetan As Hurdes, As Batuecas e se asentan as faldras do ben feito Monte Xálima, o obxectivo final confeso dunha viaxe  que antes ca naturalista, quería ser cultural e de aprendizaxe etnográfico arredor dos pobos de San Martín de Trevellu, As Ellas e Valverde do Fresno. Os pobos da fala dos tres lugaris. Ecoloxismo cultural no Val do Xálima.

Pobos nos que os seus habitantes gardan unha fala de seu e galega, con paixón e arruallo envexables, e dende hai tantos séculos que se perde a súa memoria entre as lindes fronteirizas do antergo, e nunca estudado nas escolas, Reino de Galicia.



Poder falar en galego no outo Cáceres con total naturalidade e desfrutar das falas vivas, mañegu, valverdeiro e lagarteiro, herdadas de pais a fillos con amor e firmeza, era o obxectivo principal da viaxe. Abofé que as nosas expectativas se cumpriron. Moito máis do que imaxinábamos ao principiar o camiño. 
Visita absolutamente recomendable, pra todos os galegos; se de fala exclusiva castelá, moito máis.
Garden a fala señora, tiven o atrevimento de recomendarlle á señora da Casa Rural Antolina, en San Martín de Trevellu. Perda coidado, se levamos novecentos anos coidándoa, non teña medo que morra. Antes se perderá en Galicia que eiquí. Respostoume con firmeza, e o seu aquel de regueifa.
Calei sen recoller o desafío. Sei que non lle faltaba razón.


Días de sol a páxaro morto e aires de brasa sahariana que nas restrevas charras fanse recendo a pallarega resecada, a calor de inferno, a agosto enxoito, a sol de dor e súor, a terra en ardentía e paixón. Con eles bourándonos os lombos viaxamos pola  Serra de Gata, tamén, coma todas, reprantada con sementeiras de lumes e queimas futuras: chamádelle piñeirais de repoboación. Igoal polo Porto de Perales, ca polo val do Río Hurdano ca polas Batuecas. Todo trasmudado nunha  segura garantía  futura de queima e lume. España, esa  voluntaria pasión incendiaria.




Nos indovindos das reviravoltas dos camiños, entre conversa e fala, entre ollada e pensamento, entre petisco e grolo, entre igrexa e monumento, se se podía, ou deixaban, tentábase rexistrar a algunha ca outra  das xentes ceibes destas terras. As 1200 fotos que traeríamos no fardel da tarxeta non haberían ser só de arte e tradición. Tamén a natureza  é cultura. Velaí van uns alustres.




















Amodo, coidando de non nos derreter coas bafaradas queimadoras do aire, viñémonos vindo pra o vizoso frescor do noroeste do Noroeste por Portugal arriba, por reviradas estradas locais, baleiras, ausentes de xentes, repasando, coñecendo ou recoñecendo vilas, pobos e aldeias. Lugares que na soidade do inferno afogador buscan como poder fuxir dun intre crítico, silandeiro, onde hoxe, todo é ausencia e supervivencia, aire ardente,  recendo a secura e abafo. Nen as augas xeadas aloumiñan coa súa friaxe. Nen as sombras teñen frescura. Nen os ríos brisas que baixen. Non é a calor. É a desolación da crise quen queima e arrasa. Quen arde a ialma dos pobos polos que pasamos nos os dous, respirando secas tristuras de afogo na paisaxe enxoita, rechumida. Afogándonos. Na hora cenital do sol a luz é lume, e só os voutres voan felices, buscando ás vítimas, engordando cos cadraves.

Restan só os esqueletes da Historia, eisalando un callado e mesto recendo a purrucia dende un  pasado de groria fenecido e deitado no esquezo. 













Agardaba por nós, sen nós saber dela, a estepa salvaxe de Aliste e Vitero, arrodeada de montes de enciñas, escondida entre as últimas estribaciós da Trás-Os-Montes e a Sierra de la Culebra. Un asombroso espazo onde a esteba e a herba brava medran, saberá quen dende hai cando, ceibes das culturas do grao, que só se perciben lonxe, nas lixeiras faldras dos estendidos penedíos no arredor das poucas aldeias. Existe aínda un curruncho de estepa brava  tan só entrecruzado polas longas liñas de alcatrán das estradas locais, polas que nunca pasa nada diferente do lento alar das cegoñas, do marmurío do vento enxoito, onte xeado, hoxe queimado,  ou da silandeira sombra azul dun peneireiro cincento. É posible que tamén de vez en cando o ruído do motor dalgún coche.





Transitando con  estupor esta última estepa virxe, máis calados que falados, comunicándonos pensamentos con verbas entrecortadas, abraiados da beleza agachada da chaira brava alonxada dos roteiros ao uso, pechada ela entre dúas estradas estatais, deixamos aos ollos e a ialma pasear devagariño pola paisaxe... esas cegoñas, esas estebas, eses ollos de auga, esa cotovía, eses miñatos, esa toponimia... Aliste, Vitero, Mahide, Gallegos del Campo... ese paxaro que está no outo do poste...quen é ese paxaro branco? Mi madriña! Se é un lagarteiro cincento! Un Elanus caeruleus! O príncipe azul da estepa! Aí pousado!



Dá a volta! Pola almiña dos teus defuntos! E imos volvendo amodiño, botándolle un ollo, achegándonos a el con mansura, sen saír do coche, que non saiba de nós, humanos turistados, que só perciba un deses artefactos que pasan a fume de carozo, bruando, ruxindo, pro  que non son  malignos coma o silandeiro humano treidor, de quen nunca se sabe.


Así, confundidos coas sombras do adentro do vehículo, deixounos ir chegando a el; só pra cambear de poste cando percibía a inconfundible forma do temible depredador humano e a súa sospeitosa ferramenta escura nas maos.



As imaxes que veñen son unha pequena mostra do amplo cartafol de fotografías que fixemos. Non son as peores, pro ao mellor tampouco son as mellores. Son, iso si, ben representativas do éxtase de felicidade e ledicia que un malpocado afeccionado ao naturalismo pode acadar cando conquire encher os ollos coas luzadas claras e limpas dunha ave soñada, percurada con ansia, recreada mil veces na imaxinación, dende que nalgún lonxano libro de natureza, reollado mil veces en idade xuvenil, descubrira a fermosura branca do príncipe azul da estepa.
Velaivai.

















Aproveitamos aínda as últimas horas dos días da viaxe en percorrer a Sierra de la Culebra,  tamén ela sementada de incendios futuros. Fotografamos aldeias, cruceiros, paisaxes e luces. Desfrutamos na noite do canto dun mouchiño, Otus scops, da limpa lámina de estrelas, do bubú das bubelas, do paso fuxidizo do ouriol, da alborada entre as enciñas e  entraremos de novo a  Portugal e cruzaremos o Río Onor, por ese metafórica vila  da estupidez histórica ca nun lado do río se chama Onor de Portugal e no outro Onor de Castela. Viaxar pra ver. Ver pra crer.





En terra xabresa remataba a viaxe. Pouco despois do Santuario dos Remedios, ás portas de Sanabria, pillaríamos a autoestrada. Rumo fixo. Endereitados coma un lóstrego á vida cotiá. Ás tarefas laborais e domésticas, ás rúas que nos recoñecen, aos currunchos que gardan os segredos da infancia, á redacción e confección dun bló de natureza que mete ao mundo en min, aos sospiros polo que se vai e non volve, ás lembranzas do que vivimos, aos proxectos do que aínda queremos vivir.

O tempo é vida. O pasado nunca pasa. O futuro xa está eiquí. Nese difícil fiel do equilibrio do tempo, a lembranza dun fervorón de brancor enmarcando ao ceo no seu azul é un deses intres de presente, de beleza sen mácula, que sempre quixemos vivir.

Unha letanía  de xustiza sae dos nosos beizos recitando unha benzón de gracia plena á vida e a ti, señor das alas de lousa.
  
Mil gracias mil, miñas donas, meus señores. Ata outra mellorada.

A mandare.

E quedan estes achegos sobor do lagarteiro branco.
a) O artigo da Galipedia; un resumo axeitado. Se se quere ler prémase.
b) A ficha que ten aberta no Catálogo Estatal de Especies Ameazadas, pra poder ler, entrar.