XARDÍN ABERTO A TODOS; PECHADO A MOITOS. O meu pequeno mundo non é público, é un espazo privado aberto en público. Ninguén che manda leelo; ninguén cho prohibe. AVISADO VAS.

venres, 27 de novembro de 2015

O Ano do Cuco

O cuco é xente que  rareou tanto a súa presencia que ao día de hoxe poder ter a oportunidade de botarlle un ollo  causa  agradable sorpresa celebrada con festas e risas de incredulidade. Eu hai moitos anos que, entre marzo e abril, cando o cuco sae do cubil, non escoito o seu cucú grato e divertido que nos corazós infantís, era santo e seña inequívoco de que o vrao, paraíso de infancias, víñase arrimando. E se falamos de poder botarlle un ollo, nos últimos tempos só lembro dúas ocasiós: una no Val de Moeche, haberá unhos dez anos e outra nas pradas da Espiñeira, onde mesmamente poiden facerlle unha foto de lonxe.

En troques neste ano de 2015, ata en catro ocasiós, miragre de miragres, tiven ocasión de falarlle: unha no Forgoselo, outra na Capelada e dúas nos Ancares, na Campa da Braña e nas pedreiras dos Tres Bispos. Velaí o porqué de ter eu declarado, para o meu calendario privado, a este ano do 2015, o Ano do Cuco.

Verdade é que as imaxes que lle poiden facer non valen nen un peso nen medio patacón, pero a min enchéronme de ledicia por poder atrapar a tan esquivo paisano en pleno borear diario, documentando un par de comportamentos moi difíciles de poder mirar.

Permitídeme partillalas.

A primeira delas ocurreu no Forgoselo, na media tarde do 27 de maio, andando eu máis entretido en fotografar gaiteiras e percibir ao cruzabicos, ca en esperar ver ao cuco. Un amigo naturalista, co que coincidín no monte,  con moi bon ollo ollo discriminador deu a alarma: O que se moveu aló no fondal... é un cuco!!  E aló ao fondal enfoquei os vidros, e aló no fondal estaba. Gardado na sombra, pousado na pola dun piñeiro, agachado baixo as carozas e as carumas  e sen perder baza de nosoutros. O cuco.


O cuco non dá confianzas. Principio primeiro de sobrevivencia na convivencia cos humanos: confianza cero. Sabe ben con quen se xoga o froixel.


Para poder arrincarlle unhas imaxes hai que alongar o zum a tope, acomodarse contra o tremor e encomendarse a Fortuna, a veleidosa, ca unhas veces si e case sempre non.


E logo no ordenador veña a traballar nos axustes  pra poder extraer daquela masa informe de cadradiños de bit unha ilustración suficiente honorable pra non morrer de vergoña ao ensinala. Velaí estas que acompañan, nada do outro mundo.


A segunda ocasión aconteceu na Capelada, á beira da pista que leva ao Campo da Armada e xa moi perto da encrucelada. O aprendiz de naturalista acompañaba a Xosé Gándara e Luis Dorado, dous fenómenos do naturalismo e a fotografía, polas pistas da serra na búsqueda de verdegames e orquídeas. 

Xosé percibe un algo que se move ao lonxe, entre pelouros, uces e piñeiros. Parece o cuco, di. E vai a canda a súa mai adoptiva... que non sei se non será unha chasca. Mi madriña, e eu sen enterarme de nada, apampanado  na posición de copiloto.

Os paxaros móvense, caen pra parte dabaixo do pasteiro e perdémolos. Aparecen de novo á beira da pista,  montados na aramiada que couta o pastizal das Lamas. Demasiado lonxe pra as marabillosas lentes reflex dos meus amigos, pero nunca o suficiente pra que o atrevemento da focal dunha compacta moderna non ouse facer unha refusía de fotos, máis que sexa co parabrisas entremedias. A ver que pasa e que sae.



Nada do outro mundo, unha imaxe lonxana e moi pobre do cuco. Mais ao amplar na pantalla....algo máis se ve.

 
O cuco ten o ollo virado cara a un insecto que chega voando: pola popa e a estribor. Non terá calidade, pero ten interés...natural.



Velaí vai a segunda toma.




O cuco xa se vai deixando caer pro lado de estribor, por onde o insecto, que se amita a un abellón,  vaino adiantando pola proa...



...non espera máis e zóupase polo bichiño sen perder chance...



Hase deixar caer entre as herbas e desparecerá uns intres. Pensamos telo perdido e comentamos a observación. Falo do extraordinario que é mirar o cuco pola Capelada. Ao pouco volvemos a velo, pousado nos arames, acompañado da mai adoptiva e cunha nova bicada no peteiro.



Agora non só podemos confirmar o bon ollo coñecedor de Xosé ao atinar  quen era a mai adoptiva...unha chasca. Amais, ao amplar na pantalla da cámara, apreciamos claramente que é o que acaba de cazar....unha bolboreta...


... unha pampurriña!!!... unha velenosa zigaena...  realmente... un inesperado documento. 

Pois vaia esfurriacada que vai apañar, comenta Xosé, as zigaenas sintetizan cianuro. Ben se ve que é un noviño sen experiencia


Seguro que aprendeu. Unha e non máis, dixo Santo Tomás. A vida, ese libro aberto adoecido.




A terceira observación deste ano aconteceu na Campa de Fieiró, nos arredores do albergue do Clube de Montaña de Ancares, o dia 27 de xullo. Nada especial. O cuco apareceu revoando, pousou nos cables do tendido teléfonico e deixoume facer uns poucos rexistros antes de mandarse mudar de alcándara: lonxe de min, da cámara e das ganas de seguilo. Digo cuco e seguramente era cuca, por amosar unhas cores máis pardas ca griseiras.

Que vaia ben, Cuca Culuca. Obrigado por te deixares mirar.




A carta ollada fotográfica aconteceu ao día seguinte baixo os Tres Bispos, por onde andaba pasando as horas entretido en mirar rebezos, paxaros, flores, pedras e ouricelas. O cuco, que pola pista covarcada aparecera varias veces, sempre fuxindo de lonxe,  xurdíu dun bosquete de capudres,  revoou dereito por riba dos arandos e, pousando nun repente, desapareceu fundido  nas pedras... onde está? .



Fago unha foto ao chou, á zona onde sei que pousou e desapareceu confundido.  Xa o buscarei na pantalla.


Ao moverme pra seguir o meu pasear, o cuco, a pesares de estar lonxe, levantouse axocado, deu un voo non moi longo, pousou encima das uceiras en flor e estendendo todo o seu plumaxe encriptouse perfectamente no puntear florido da Calluna vulgaris a ericacea á que na hora tocáballe florear. Inimaxinado comportamento. De non ser polos prismas non daría con el.



De pé, coa cámara  acomodada na galla de castiñeiro, que fora propiedade dun cazador de rebezos e que si el a utilizaba pra acomodar a escopeta eu recicláraia pra asentar a compacta, poiden facer co zum no tope algunhas imaxes  de tan inesperado e cuco proceder. Bendita galla. Dende aquela vai comigo a todas horas e volveuse un complemento indispensable. Gratia plena Marcial.


Seguro do seu encriptamento e confiado na lonxanía da miña posición, o canoro cuculo, permaneceu así, quedo, inmóbil, imperceptible, durante uns poucos minutos. Ou moitos, xa non sei eu, que alí na cama de uceiras o deixei. 

Parolando cos meus pensamentos, seguín a camiñar amodo, coma sempre, atendéndolle a todas as lecciós naturalistas coas que a Cátedra de Ancares me quixera alagar os sentidos. Que nunca son poucas.


E aí van quedando as ducias de imaxes que este ano afortunado lle poiden facer o cuco e que exaltaron a miña satisfacción persoal ata o punto da euforia suficiente pra ter declarado oficialmente, no meu calendario privado, a este ano, coma o Ano do Cuco ao noroeste do Noroeste. 


Aí quedan os documentos gráficos, miñas e meus. Nunca acadarán a calidade que National Geographic esixe  e menos aínda a que a vosa fidelidade merece, pero confésovos que a este aprendiz de naturalista, malpocado, provocáronlle marusías de satisfacción e alentías de gozo esplendoroso, por poder revivir, na intimidade do fogar, ao calor da luz da pantalla e ao frescor dunha cervexa perfumada con sativa, as horas de ledicia, folganza e pracer vividas nas longas andadas polo monte na rebusca de nada diferente a min mismo: o meu mundo, o mundo, o teu mundo, e as veces atópome conformado en flor, urcila, besbello ou nun pespunte de plumas nun mantelo de uces.

Apertiñas, miña xente.

A mandare.




Notas marxinais: 

Gaiteiras, que aparece no texto, é unha licenza persoal pra chamarlles as libeliñas miúdas, digamos Pyrroshoma nymphula, das que ese día no Forgoselo había ducias delas poñendo  ovos nas augas latas das campeiras e ás que fun quen de facerlles algunha foto que non desentonarían co nivel habitual de desenfoque deste blo. Calquera día.

A Cuca Culuca cucaba na pola... do teixo máis vello da miña parroquia... cucaba Culuca, cucaba na póla... do teixo máis vello da miña parroquia... ouvíredela antes de agora? Nunca te has de acostar sen escoitar algo máis. 

Unhos...velaí o artigo indefinido plural masculino da fala tradicional cedeiresa na que este blo quixera ser entendido. Ate o de agora non se veu utilizando pero, erro superado, non ha deixar de escribirse dende agora. Unhas e unhos: pola memoria sonora de quen me enseñou a falar. 

De ser eu un polemista, que ao mellor si, reñiría co autor do blo sobre a certeza de sere unha pampurriña a lepi que o cuco da Capelada levaba no biqueiro. A extensión do borrón encarnado, ao mellor excesivo pra zigaena, podería darme argumentos pra discutirlle se non sería unha Tyria jacobaeae,  a chamada voalla vermella Verdade é que esta é xente moito máis rara que zigaena, pero habela haina.

  
Achegos:

1) A ficha correspondente da SEO Bird Life. Entrar

2) As notas do Ministerio do Medio Ambiente. Premer

3) A clásica da Wiki. Adentro

4) Unhos interesantes comentarios sobre a bioloxía reproductiva do cuco. Augusto Prehl en Eskomedia. Ler

PAZ E PALABRAS

sábado, 21 de novembro de 2015

Esprendor da neve nas xebras.

Un outro ano máis arribaron xa ás nosas terras algúns poucos escribidores das neves, Plectrophenax nivalisConsiderados  en tempos pasados  ​​unha rareza visual, hoxendía catalóganse de invernantes regulares, ben que cun numéro certamente escaso de individuos: disque non  han ser máis de dous centos os que veñen invernar ao norde ibérico cantábrico dende as súas lonxanías criadoras nos espazos árticos de Groenlandia, Islandia ou Laponia. 

Un veciño invernante circumpolar, velaí. 



Nesta arribada anual  dende as súas terras de nacemento ata as nosas ribeiras, os escribidores das neves escollen con preferencia os marouzós dos areeiros, non sendo raro dar con eles  polas abas da Herbeira. No ano 1996 José Miguel Alonso Pumar detectou unha bandada de 53!! exemplares revoando polos turbos chaos capelados. Cifra certamente extraordinaria e que couta un fito difícil de superar.



Informado polos xenerosos amigos paxareiros, gracias Toñito e Ricardo, de que un pequeno grupo aparecera pola Herbeira subín ao monte pra tentar facerlles unhas chiscadelas e volver disfrutar coa beleza nórdica destes lindos escribidores da neve, que, doutra volta, retornaban a pasar o inverno con nosoutros.



Gracias a Ricardo, sempre de garda na garita, que tiña localizado un exemplar nas pozas de auga da canteira abandoada de cima Teixidelo, poiden contemplar os indovindos alimentarios dun lindo macho: sexado polo mestre Hebia, sexo seguro. Ese nivalis  é o mesmo que vai iluminando este  escribir.



O mestre e o aprendiz de naturalista camiñaron amodo o reborde do cantil buscando ao pequeno grupo de escribidores que días atrás andara petiscando entre o punto xeodésico e a mámoa. Nen  a primeira pluma lles miramos. En troques, esta pica das campas, Anthus pratensis, si se nos deixou ver.



Mais o percurso deu pra falar de becacinas, unha levantóusenos ao pé; tordos de papo branco, que hai días pasaran xa; picas alpinas, hai un grupo de seis ou sete parellas que cría pola Herbeira adiante, azulentas da neve, que andarían próximas a arribar; pimpíns, choias, buxatos, miñatos, nos días seguintes documentaría un miñato rei, Milvus milvus, pola mesma Herbeira, e, se tempo houbese, repasaríamos o catálogo completo da máis comprida guía paxareira, sen que tivesemos a sensación de que non hai ave que voe mellor có tempo: era xa  a hora  das doce e daquela habería que ir xantar.



Entre verba e conversa, aínda lle botei un ollo a esta pedreira: Oenanthe oenanthe, pra os amigos paxareiros do mundo enteiro. 



Ao día seguinte baixei á Praia da Madalena por ver de mirar e rexistrar algunha lavandeira escura entre o verdello de xebras que apousara a extraordinaria marea viva desa noite. 



Nada mais chegar, xa o vin: pola praia andaba un lindo exemplar de Plectophenax nivalis!!. Albaricias!! A escribenta das neves petiscando entre xebras. Opa!.



Xa non tería que subir  a Herbeira pra miralo. Alí estaba, no medio e medio da vila, resplandecendo co seu albor de neve entre a frescura  da ensalada de verzas de mar, vizosas e  húmidas, do areal da Praia da Madalena.



Unha gozada. Disfrutei coma un cativiño cunha lambada na mao. Certo que non sempre andou moi perto de min, pero por veces achegábase ao muro da Praza Roxa e daquela prefería miralo de fronte e por dereito, sen o intermedio do visor da cámara.



Parar non paraba nunca. Arrequecíalle o peteirar. Dalle que dalle buscando entre carroufeiras e verzas as sementes que arrombara a marea, as que, eu non o dubido, haberían de ter o salgado sabor dun apetecible aperitivo .



Os nivalis cóntase que gustan de andar en greada, teñen sentido gregario, sendo o máis normal velos en grupos compactos, non rexeitando mesmamente a compaña doutras xentes: verderolos, gorriós, liñaceiros... Curiosamente das catro oportunidades conscientes que tiven de ser observador da especie, tres delas foron de individuos solitarios. Casualidades.



Non sei se máis alá dun amigo da infancia, criador de paxaros en gaiolas xigantes, quen se parou a falar comigo e inquirir que paxaro era ese ao que eu andaba a apuntar, haberá algùn outro cedeirés que chegara a saber que un fermoso e exótico escribidor das neves recalara na Madalena, a descansar e repoñer forzas logo dunha viaxe épica dende as tundras árticas. 



Por amplar a nómina dos ceareiros desta fermosura e esperando que exista, alén da parroquia habitual dos lectores fideis deste blo, unha sensibilidade natural solidaria e acolledora, espaleo polos abismos bitales o testemuño gráfico da presencia na plaia da Madalena, entre xebras e luces verdes, do esprendor branco dun pequeno príncipe da tundra ártica, o paxariño das plumas con felepas de armiño: o molido escribidor das neves dando fe de querencia. 



Velaí diante de nosoutros mesmos un anaco íntimo da historia natural do noroeste do Noroeste: o paxaro que máis ao norde cría de todo o mundo, un outro inverno mais, petiscando en Cedeira sementes salgadas á xebra.

Cousa linda, abofé.


Pasei toda a maña entretido ollando pra el, e estaría un fisco máis sosegado se non fose andar eu ocupadísimo en seguir o seu deambular, dun lado pra outro do areal, sempre axocado por algunha bicefalia perrumana coa educación medioambiental tan confusa como desenfocado está o seu presumido, direiche de que careces, amor aos animais: a extensión perruna da miña personalidade, ten dereito a asoballar, maltratando con sobredose de terror persecutorio, a canto animal silvestre, débil, pequeno, lixeiro e ceibe ande repousando ou alimentándose en calquera dos areais aos que levo ao meu can a defecar con indisimulado disimulo. Porcomanos.

Miñas donas, meus señores, se o sentimento ecolóxico non lles alcanza, ogallá lembren a cristiana obrigación misericordiosa  de sermos hospitalarios coas almas peregrinas, e se tampouco, tal vez comprendan que co elemental exercicio cidadán do respeto, da educación e da hixiene, abondaría.

Digo eu.



Quédase acó por hoxe o conto. 

Agardando que os vosos pés non esbaren en calquera das cen mil deposiciós caninas que andan a causar unha perversión  hixiénica e ecolóxica de dimensiós aínda non avaliadas, e  ata o de agora nunca vistas nen ulidas, este aprendiz de naturalista vai polo de agora deixando xear. Agradece de todo corazón a vosa presencia e complicidade nesa outra parte do espello de silicio e prega aos ceos pra que as feces do disgusto, non vos avolten a ledicia que regala o pracer  de contemplar a vida salvaxe ao natural, capaz de arrexuntar nunha mañá de outubro o esprendor da neve polar coa verdura mariñeira das xebras cedeiresas. 

Ao noroeste do Noroeste, iso si é posible.

Mil gracias mil, miñas e meus.

A mandare.



Notas marxinais:

Admítense varias subespecies de escribentas que asegún a zona de cría presentan pequenas diferencias taxonómicas: nivalis, propiamente falado, por Norteamérica e Escandinavia; insulae, por Islandia, Illas Feroe e Higlands escocesas; vlasowae, por Manchuria e Xapón;  finalmente townsendi, por Alaska, Illas Aleutiana e costás de Sibeira, enfronte do Estreito de Bering. A espera de calquera corrección dos especialistas, os protagonistas desta entrada son, ao meu parecer, da subespecie insulae. Saberase.

Efectivamente, meus amigos, o alcume galego do Plectophenax  nivalis é escribenta das neves  e non escribidor das neves, nome este co que si se corre en lingua portuguesa. Eu no texto uso un ou outro, asegún lle vai parecendo ao meu  diletante sentido estético. Puro capricho. Mais que por preferir elexiría escribidor por puro rigor histórico: o oficio de  escribidor foi esencial no sostén burocrático do Antigo Rexime Feudal durante séculos, os mesmos nos que nunca houbo noticia de ningunha escribenta. Un tour de force non sei se feminista progresista ou progresista feminista.

Se alguén tirou a conclusión de que considero a todo posuidor de mascota cánida, un porcomano, vai moi confundido. Os porcomanos son unha particular subtribu perrumana, perfectamente diferenciada dese subxugado cidadán, responsable, bolsa en peto, correa na mao, can ao meu lado, do que non deixa de sorprenderme tanto a súa civilizada categoría cidadán, tan rara de ver, canto a súa lealtade fiel ao can, que pra calquer ollo atento pode ser dificil de diferenciar dunha escravitude sacrificada. Non os confundo, non.

Abismos bitales non é erro ortográfico nen lapsus de teclado, pois esta verba, da miña colleita, non vai referida á vida, se non aos bits, unidades mínimas de información coas que se constrúe todo o universo, abismal e insondable, da internete, a rede de redes na que tantos enmallamos.




Achegos:

1) A breve nota da Wiki.  (Ler sí querer)

2) Ficha de SEO Bird Life.   (Premer)

3) "El escribano nival en la Península Ibérica". Documentado PDF de José A. de Souza na revista Ardeola do ano 1991. O que se sabía da especie ata o daquela. Pura historia naturalista. (Adentro). Imperdible.

4) Dous vencellos a anteriores entradas neste mesmo bló sobre a escribenta das neves. Con perdón.((*) e  (**))
    
PAZ   E  PALABRAS