XARDÍN ABERTO A TODOS; PECHADO A MOITOS. O meu pequeno mundo non é público, é un espazo privado aberto en público. Ninguén che manda leelo; ninguén cho prohibe. AVISADO VAS.

xoves, 22 de novembro de 2012

Falando de cascudos

Da grandísima capacidade lúdica da cativería galega dalgún tempo,  maormente campesiña e mariñeira, ha de dar conta cumprida o Catálogo do Briquedo Tradicional e uso lúdico da Natureza, que co cedeirés nome de Tastarabás, ten xa elaborado, e non debería de tardar en saír do prelo, o benquerido amigo Antón Cortizas, arruallo noso. Xa me tarda. Nel, seino ben, Antón vai presentar a máis grande colleita de enredos e xoguetes da historia da etnografía galega. Non deixará, por iso, de incluír case que todos os xogos e diversiós naturais que os cativos facíamos con follas, froitos, pedras ou bichería. A Natureza o mellor espazo lúdico e formativo. Non han de fallar xa que logo os enredos cos cascudos.


Os cascudos, é o nome tradicional que "En Galicia, especialmente en el campo, reciben este nombre los insectos coleópteros que tienen los élitros crustáceos, como la vaquita de San Antón, los cárabos y otros". Así definía a Academia Galega en 1913 esta voz definindo cascuda, deste outro xeito: "Cucaracha, corredera. Insecto bien conocido, de la familia de los blátidos. Encuéntrase dentro de las casas, oculto durante el día, en los desvanes, en las rendijas de las paredes, debajo de los muebles, etc. Sale de noche, recorriendo con extraordinaria rapidez las habitaciones y especialmente las cocinas, en busca de alimento". De cascudos e non de cascudas iranse  ensarillando hoxe as palabras desta entrada.




Vaquita de San Antón, é nome tradicional por España e Iberoamérica adiante pra chamare a xoaniña ou rei-rei, Cocinella sp., e os escarabellos  dos que pretendo dicir algo son os que por noutrures chaman escarabajos sanjuaneros, Melolontha sp., os cascudos por antonomasia da nosa infancia. 



Chegaban as tardiñas prácidas de  xuño, cos seus santos Antón e Xoán, e os choupos e marouzós da Plaia da Madalena eran un rebulir zoante de ducias e ducias de cascudos que andaban de acó pra aló revoando de árbore en árbore: a paceren, a buscar parella e a tentar fuxir do falcón cativo, Falco subbuteo, que por veces en número apreciable aparecían por riba do mundo pra reclamaren a parte correspondente daqueles saborosos petiscos grosos que o areal de Cedeira criaba abondosamente. Algúns destes cascudos aparecían polas areas da praia ou polas lousas da vila, (daquela Cedeira tiña as rúas empedradas!!!) e os rapaces, moito máis que as rapazas, pillábamolos pra darlles un uso moi diferente do gastronómico.


Apreixado o cascudo entre os dedos  matapiollos e furabolos agachábamolo no fondo da mao, que se pechaba sobre si nunha puñada folosa, ampla e escura na que se remexía o cascudo, raspando coas suas patas a faciana da mao, cun pouco agradable rebulir desesperado que paraba en canto lle pechábamos o espazo e sentía sobre os seus élitros, encoirados e pardos, a ameaza tanxible dun posible, máis sempre impropable, esmagamento.

Daquela só había que buscar á vítima: propiamente unha cativa.

Elexida ela, achegábamonos ao seu lado treidoramente sorrintes e amables, moitas veces covardemente ventaxistas  polas costas, e cun movemento rápido, metíamos a mao que apreixaba ao cascudo entre os seus cabelos, abríamola nun intre mínimo, e alá  deixábamos ao cascudo, enlorado entre os pelos da cabeza da nena,  e en moito menos tempo do que se conta o becho xa se agarrara, coa vontade cega da liberdade, o tremor do medo e as moitas posibilidades das súas patas artelladas, aos pelos das cativas, que  mudaran nun basilisco de maldiceres e acenos entolecidos, anoxadas de ter entre a súa fermosa e coidada melena, a un bichudo  noxento, que sabían difícil de desenlorar, pro aínda máis adoecidas e alporizadas, por ter sido vítimas, doutra volta un ano máis, dun acto de abuso prepotente do bicho masculino infantil, que canto máis elas toleaban, máis daba el en rir a gargalladas. 

E ao mellor daqueles aires viñeron outros temporais.



Melolontha é xénero que pertence á familia scarabeidae  e o exemplar que anda ilustrando esta entrada, ao meu parecer, debe ser da especie hipocastanei, unha femia por demais. As imaxes van rexistradas non moi lonxe da miña casa, no Camiño da Ribeira, a mediados do mes de xullo deste ano que se vai indo. Deume ledicia tropezar con el: había tempo que non falaba con  nengún e ambos pasamos uns minutiños gratos nunha conversa de vellos coñecidos lembrando  o enredar rebuldeiro da cativería de hai máis de medio século, por un inmenso areal de marouzós enxebres que fervían de vida salvaxe e  que aplastaron con cemento, ladrillo e prazas-roxas.

Os humanos chámanlle progreso: sendo así, a min atoparédesme no regreso.


Cos fíos saudosos da memoria, que se enmadeixaron nesas falas vagariñas dunha tarde do vrao cun  vello amigo cascudo, tentei urdir hoxe as liñas desta entrada coa ilusión de facer chegar, dende o tempo que se me foi, un sospiro de espranza na sobrevivencia desta especie, que, coma tantas, váisenos pra non volver.

Deámoslles unha oportunidade: máis habitat e menos flufenoxurón.

Saúde e sorte pra todos, miñas e meus.

Mil gracias mil por me dares soporte: por me soportar.

A mandare.



Despós de data: Tiven o atrevemento de lanzarme a clasificar este exemplar como Melolontha hipocastanei, conscente das dificultades de precisar con exactitude xénero e especie en tribu tan difícil. Se alguén da en pensar que estamos diante de calquera outra especie (Anoxia villosa por exemplo tería tantas ou máis posibilidades), agradecería un mundo que me corrixise. Só sei que nada sei, e de coleópteros menos que nada. Obrigado.

VIDEOSMÍNIMOSDONOROESTE TV

Voutre e niño de corvos, nalgures da Faladoira



3 comentarios:

  1. Polo Camiño da Magdalena abondan. A tardíña cando o sol se pon y a calor vai a menos fan festa e andan tolos todos escapando dos corvos; penso que os comen ¿pode ser? Dende a miña casa teño o espectáculo asegurado cada serán.
    Moi bo e moi sentido, como tantas veces, este novo escrito; graciñas por compartir Rafa.
    Mariví

    ResponderEliminar
  2. Ola Mariví...gústame sabr que andan aínda a revoar polo areeiro...e dende o logo que os corvos, de dar con eles farían a Festa Gastronómica dos Cascudos, que por certo será das poucas que quedan por argallar.

    E non só corvos, os merlos tamén gustan deles e mesmo as libeliñas grandes, claro que estas agora indo pra o inverno aparecen pouco ou non aparecen.

    Se saen a voar á tardiña pode que a canda eles vaian algunhas outras especies de coleópteros, penso en Copris lunaris, que tamén son crepusculares e tamén se dan ben polas areas.

    Moitas gracias por andar por aí e polas verbas. Alédame que guste. Dálle unha aperta a Jesus, que este ano vexoio `pouco.

    A mandare.

    ResponderEliminar
  3. O triángulo entre as alas superiores en Melolontha e marron oscuro, mentras que neste e clariño, o "aguillon" posterior esta pegado a modo de coraza posterior e non e sainte como no caso do que falamos, e posiblemente visto por debaixo dariaste conta que é toooodo un peluche.... (Anoxia villosa) sen moita duda... posiblemente fose unha foto miña a que che levou o erro... perdonnnn!... eu tamén me equivoco...

    ResponderEliminar