XARDÍN ABERTO A TODOS; PECHADO A MOITOS. O meu pequeno mundo non é público, é un espazo privado aberto en público. Ninguén che manda leelo; ninguén cho prohibe. AVISADO VAS.

domingo, 25 de setembro de 2011

¡¡Charaxes jasius no Pico Sacro!!

 
Gosto de subir ao Pico Sacro. Alá as amplas paisaxes, que trazan unha diagonal da patria galega de Ancares ao Mar de Arousa, séntense diminuidas e entran todas na aperta dunha ollada. Pousados nos graíños de grao groso, de brancos cristais de seixo á vista, séntese pasar, a canda o  aire que marmuría lendas, a Historia de Galizia, cando non brisa, vento firme, senon vendabal. Sempre, o misterio non desvelado do Pico Sacro,  déixame un recendo de saber intuído. Por iso gosto de subir alá. Para aprender do aire que pasa.

 Esta mañá de domingo preguiceiro, fomos indo amodo, unha outravolta, á cimeira dos cumes de Lestedo. Unha limpa mañá do último vrao do ano. Quentiña. Briseira. Alumbrando os campos as merendiñas, Merendera pyrenaica, e adubiándoas a elas a eclosión setembrina das volvoretas: licénidos e lasionmatas, por ducias, algunhas brassicas, tres fermosísimas e aqueloutradas macaóns e de repente...quen é esa extraña fermosura que se acaba de pousar nas pedras?

¡Mi madriña! ¡Unha erbedeira! ¡Unha Charaxes jasius! Unha desas alfaias naturais que todo afeccionado ao naturalismo quixera atoparse algunha vez na súa vida. Unha desas ilusiós que nos move a saír a diario ao monte coa espranza de que, aparte as marabillas cotiáns, se desvele esa figuración extraordinaria, antes nunca vista, que nos reconcilie, poñéndoio en valor, co monótono discurrir dos días. ¡Unha erbedeira! ¡Mi madriña! ¡No Pico Sacro!
A erbedeira é un ninfálido de terras cálidas que habita os paises mediterráns alí  por onde se desenvolva a súa planta nutricia: o érbedo, Arbutus unedo. Xa que logo a súa aparición virá regulada tanto por unhas temperaturas cálidas, canto pola existencia da  principal fonte de alimentación das súas eirugas: as follas tenras e vizosas do érbedo. Na Galizia que eu soubera, só se tiña citado no sur das provincias de Ourense e Pontevedra. Como corresponde.

Daí a miña sorpresa de ver as erbedeiras pola cabeza do Pico Sacro. E digo as erbedeiras, pois con seguridade ollamos dúas, ambas con diferentes niveis de deterioro alar, e posiblemente unha terceira revoou pola parte de baixo do monte, xa perto do aparcadoiro. De que eu saiba a abundancia de esvedros (...si e tamén madroñeiraborrachín, fartabellacos, cómaro, borta, albedro, alolicos, erbado, sérvado, lolica, carajeta, irbideira, erbedeira, amoreleiro, borrachiños, caraxiqueiro e aínda morogueira), máis prósimos dase polo bosque de ribeira da fervenza do Toxa. Ao mellor aí hai agora un outro niño de Charaxes jasius. Convirá determiñalo pra poñer un pouco máis en valor eses montes. Quede acó a idea pra quen poda poñela a andar; e a cita pra quen lle intrese.
Ao noroeste do Noroeste nunca a mirei, e non foron poucas as horas que pasei pola Fraga dos Casás, abondosa en érbedos, perante os días do vrao de tantos anos, mirando para o alto das vizosas e amplas árbores, tentando descubrir contra do ceo as fermosas e rechamantes cores desta lindura. Pro ou non se da, ou nunca souben mirala. Nen eu nen meu amigo Xosé Manuel Pita, que tanto ilusionamos ambos os dous por vela revoar nas nosas leiras que hobemos de  prantar esvedros a eito por onde cadrou. Agora medrounos a espranza.
Así é que poder mirar durante horas dando voos moi curtos, (andaba moi mansiña e cansa seguro que por vella), cando non  pousada ao noso pe, a esta singular e extraordinaria volainiña, e  moito máis ao norde de onde pensaba algún día poder mirala, foi un presente das horas que servidor só pode intuir coma un outro dos misterios revelados na cimeira do Pico Sacro. Onde senon?
E irei deixando xear polo de agora, que este artigo, escribido coa présa dun  revoar escorrentado, non tiña outro aquel que poder compartir canto antes  con todos vós, miñas e meus, a aparición extraordinaria de dúas erbedeiras, senon tres, polos cumes de graíño do  Pico Sacro de Lestedo, terra de lestas: esa herba recendente que se estraba nas igrexas para lor de deuses e virxes.
E acó vén a despedida, que chegan as horas da retirada e ben sabedes que, en sendo de Cedeira, na praza hai papel de estraza e vai sendo hora de que cada quen se retire pra súa casa; que sexa con saúde, paz e felicidade e o que eu vos desexo .
Mil gracias mil, por tanto.
A mandare,


VideosMínimosDoNoroeste TV

Erbedeira, Charaxes jasius, no Pico Sacro.

Algúns achegos para andar mellor informados:
1) A páxina de ANABAM, naturalistas e ecoloxistas do Baixo Miño e o seu fermoso proxecto dun bosque pra unha volvoreta, premer acó.
2) Unha cita de valor naturalista: a chirimoia como pranta nutricia da erbedeira, acolá.
3) Unha cita  e dúas boas fotos, de agosto deste ano na arraiana  Oímbra, por Amadeo Pombo Eirin, premer

domingo, 18 de setembro de 2011

Rebezos nos Ancares



Andamos días atrás os fermosos camiños de Ancares pra pasare o día  facendo o roteiro que  dende o albergue do Clube de Montaña vai ate o alto dos Tres Bispos e  dando a volta polas Campas de Brego e Deva, descende o fondo fondal da canle do Rego da Vara pra logo, e aos poucos, entre sombras e fontes, ir rubindo entre reviravoltas cobregantes ate tornar a ampla pista de inicio.



Non buscábamos nada especial, se non tan só, na altura do ano, o milagre  serodio dunha doce xanciana floreada, unha Gentiana lutea var.aurantiaca, e se os deuses das penedías querían ter con nós un detalle, que nós agradeceríamos enchendo os aires de loubanzas ás súas mercedes, aínda poderían deixarnos ver, máis que fose aló ao lonxe, algún ca outro rebezo, deses que dende hai anos tornaron a colonizar, mor das repoboaciós, os esgrevios cotos que a primeiros do século pasado viron desaparecer a vella raza dos rebezos cantábricos. E se non se daban, sempre nos encherían os ollos, ate rebordar de beleza, as extraordinarias vistas do máis cumprido mato galego: as fragas dos montes da estrema oriental luguesa. Ferventes de verdor: ferverdescentes. Cousa linda.


Marabillas das mañanciñas do agosto en flor revoaban ao noso pasar, dacó pra aló, entretendo e amodando o  camiño, que ía lonxe, pro levaba encomenda pra todo a xornada, e sendo o Día da Patrona e coa luz limpa do sol nos cumes, todo eran folganzas e repousos, e alonxadas de nós quedaban as présas dos trafegos  amargos dos días de labor. Gozámola co zafrán de ouro e melocotón da Lycaena virgaurea, a meniña dourada.

E abofé que o camiño que outros farían en poucos minutos nós eramos capaces de facelo en horas. Parados na contemplación dun besbello, tentando retratar unha volainiña lixeira ou divagando atrevidamente se tal ou cual silueta de ave era ou non  unha aiga rei. O meu compañeiro de andaina, non direi quen, ollaba con certeza a aiga rei e regalábame os ouvidos con requintadas explicaciós de non sei que ángulo de incidencia das ás co corpo que a facían característica e inconfundible. Eu non o dubidaba, pro a silueta escura andaba moi  aló ao lonxe, polo outo azul das divindades ornitolóxicas e a min cadrábame máis na raseira de ollo disfrutar cunha Dipsacus fullonum, unha dipsacácea á que todos chamamos carcancha ou cardencha  e que cada día se fai máis rara de ver, pois tórana pra aduviar floreiros. Humanidades.



Polas abondosas morrenas glaciais, memoria mineral do xeo doutras Eras, daban en andar soleándose algunhas ca outras lagartas. Non moitas. Requentadas ao sol do mediodía do agosto, co depósito enerxético a reverquer e con abondosa bichería alada e miúda que papar, non era fácil dar coa ocasión de lles sacar un retrato para mirar de saber quen era quen. A do santo de baixo  amítaseme a unha femia noviña de Lacerta monticola, pro que vou saber eu.


E quen andaba tamén chuchando, seguramente elementos salinos e minerais, polas faces griseiras  das pedras da morrena, era esta estrugueira ou ortigueira, Aglais urticae, unha pamboreta tamén cada día máis rara de ver, cando en tempos foi das máis comúns e abondosas. Sen dúbida os herbicidas, eses velenos atroces, usados e vendidos con total liberdade e falla de control, cando non utilizados a caneiro aberto polas autoridades, son os responsables da diminución do seu número ao querer erradicar a súa pranta nutricia: a estruga ou ortiga. (Na percura dun rexistro gráfico decente da ortigueira houben de levar unha boa zoupallada entre as inequilibradas pedras onde revoaba. As divindades das cimeiras gardaron do meu equilibrio. Oro pro elas).


Este bombilideo, (pra nos entender: unha mosca que amita a un abellón) deu en considerar o cosmopolita niqui do meu amigo experto en aigas coma o mellor lugar de apousamento, e alí quedou quedo, deixándome facerlle unha boa xeira de fotos que se non sairon mellor enfocadas, sería tanto por cousa da miña torpeza canto polo terror tremoroso do meu amigo, a quen enganei coa broma perversa de tere no lombo un estraño exemplar de velenoso himenóptero que ameazaba con facer rebentar dun aguilloazo o seu teso espiñazo,  no tan recheo de colesterol coma o meu.



O xénero Eringium comprende na Galizia a algo máis de media ducia de especies das que seguramente a máis coñecida delas, cando menos pra nós, pescos da beiramar, é o Eringium maritimun, o cardo azuliño das plaias. Xa non é tan sabido que estes eringium non  pertencen en realidade á familia dos cardos, dise dipsacaceas, se non  á das umbelíferas. Xa que logo, son parentes do pirixel, do fiuncho, das anxélicas ou da cicuta. Aínda que efectivamente non o parezan. Por Ancares anda, en non escaso número, o Eringium duraiei, un endemismo destas montañas que sería raro non o fotografar co seu himenóptero de garda. E como nos pasou a nós, cantas veces  o retratamos, havos de pasar a vós. De certo.




Dificilmente o noso paso podería ser apurado con tanto que tiñamos pra mirar. A fermosura inédita dun enorme acibreiral, gris e azul entre a luz e a sombra, engaiolado pra sempre na memoria, retivo o noso andar e deixou a nosa ollada entretida en fornecer a conversa de argumentos gozosos, mentres o tempo ía esvarando amodo, e o corpo, quedo, ergueito,  esquecido, era un escravo dos ollos que non o deixaban camiñar mentres eles, paseniño e  mainiño, folgaban demodo polas abas dos montes fervedescentes.

De pura casualidade fomos chegando ao alto, sen querer case, pasiño a pasiño, de bolboreta en pamboreta, de volainiña en pampurriña, de conversa en faladuría, de riso en sorriso; gozando dos amores das erebias, das linduras dunha Lycaena tithurus, da diminuta fraxilidade poética da Coenonimpha arcana, ou das campas rebentando -se non centos, si  miles-  de pés de  abrótegas e xancianas, todos eles como era de esperar na hora, secos, froitados, sementados. Pro ningún estalando en  flor. Na altura do ano era o que compría.



 Acreditarei que as sagradas divindades das cimeiras andaban ese día a camiñar a canda a nós. Certo que nas bravas pedras acantiladas de baixo Os Penedois, andaba entre pacendo, folgando e mamando unha manda non pequena de rebezos que entre crías e adultos eran algo máis dunha ducia. A simple vista non eran nada, nen tan siquera unha penca de cor avermellada entre as rochas grisas, pro cos prismas e a cámara podíanse  vislumbrar e disfrutar. Sentados na cabeza dos Tres Bispos, deixamos correr o tempo, disfrutando dos rebezos, diminutos ao lonxe, e da paisaxe grandiosa, que metía no ollo media Galizia e medio León. Ponferrada e Lugo, nun chiscar de pálpebras. As divindades da serra andaban con nós. Baixábamos xa, embebecidos de beleza aínda, cando sen eu querer nen agardar, un berro naceu na miña gorxa: ¡¡Xancianas en flor!!



Verdade é que non era senón unha soa, e que o plural sobraba pro a ledicia da sorpresa, traspasoume coma o alustre do lóstrego cruza os ceos e moveu no meu corpo unha maretada de agradabilísimas endorfinas: o impensado e inesperado, si grato, emborracha de euforia incontenible, e, ao igoal ca unha  droga, crea unha viaxe volandeira estratosférica. O meu amigo experto en aigas tivo a caridade de me volver a poñer os pés na terra: ¡Volve en ti!¡Non berres tanto que a vas  murchar de medo! Tiña razón. No monte que fale o vento. E a beleza silandeira da flor. Silenzo, fala a xanciana:


Voz de laranxa en sazón, ouro que nace da seiba,  estalo de cor e paixón...  a flor da xanciana, entre o verdor novo das urces e as follas reviradas e rechumidas da carqueixa e un  recendo ao que é enxebre e verdadeiro: A beleza é verdade e a verdade é beleza. Só isto saberás deste mundo e só isto necesitarás saber. Un galano das divindades do monte. Oro pro elas.


Pouco máis lle podería  pedir   ao día. Aos poucos unha outra manda de rebezos deixouse ver, agora non tan lonxe e máis numerosa e agrupada, nas campas do alto Val do Río Burbia, xa en terras de León. Pesia a non andaren perto de nós, agachámonos tras dunhas uces para velos mellor, que sempre, aínda de moi lonxe, se amosaron desconfiados e atentos.  Poidemos comprobar que pacían as follas crasas da mouta basal da xanciana. Enchoupados de ledicia, cando os rebezos se foron movendo e marchando, fómola indo tamén nós, pasiño a pasiño, que o camiño que restaba era moito. Unha Atrhoolopha pennigeraria, penso que era ela, veunos a despedir dos cumes dos Tres Bispos. Xente cunha educación.


Había aínda por diante un camiño de volta longo e malazoso, que se metía ás veces por pasos do gado  baixo as uces e os piornos,  empedregullado, malo de pisar, un camiño que dende o cume dos Tres Bispos nos levou ao fondo do Rego da Vara, acompasando ás augas no seu arrolar, entre  calladas sombras  de acibros e vizosías de castiñeiros mozarrós.  Unha camiñada que me fixo súar, que me deixou sen hidratos e sen folgos, que me levou e me trouxo ao seu antollo, que nas maniotas do día que veu me descubriu músculos descoñecidos, pro que nunca, nunca, deixou de regalarnos unhas paisaxes abraiantes e unhas xentes singulares.
Pra volver. Cantas veces se poida. Sempre en Ancares.



Remata no punto esta andaina coa espranza de que a súa lectura non vos faga súar o que a min me fixo caxir o andala e o escribila; e  se  certo é, non falou moito de rebezos, verdade é que cando menos vai toda ela rebozada en rebezos.
Se aínda andades aí, moitas obrigas me quedan con vós pola vosa compaña e paciencia. De certo que si.
Apertiñas miñas e meus.
A mandare.


VideosMínimosdoNoroeste TV


Xancianas floreando en agosto

domingo, 11 de setembro de 2011

De paso...

 Imos con moita frecuencia  visitar as veciñas e moi queridas localidades de Cariño e Ortigueira. O agarimo con que nos acollen os moitos amigos que por alá temos, dános sempre a inxirada suficiente para vencer a preguiza que o nordeste nos impón. Alá transcorren, apousados ao agarimo dunha baranda, no abeiro dunha conversa de risas formentada por escumas de birra,  lediciosos intres de amizade e folganza.

 E de paso...botámoslle un ollo á Plaia da Concha e as augas do porto, ou aos fondos lamaceiros do esteiro do Río Mera ou aos da Ría de Ladrido que sempre, sempre, teñen algo que amosar: xenerosidades pixís e vilanchas pra  con este discalzo. Que así sexa por moitos anos.
E de paso, de paso postnupcial, andan arestora pola ría as aves e os paxariños nosos de cada outono, de volta das súas matrias de aniñamento no alto Norde e na percura das súas patrias de invernada no fondo Sur.
Todos os paxareiros  din, e eu non o dubido, que a plaia de Cariño e a Ría de Ortigueira son  das mellores zonas ibéricas para a observación do paso, pre e post nupcial, das xentes de pruma e froixel.
Demostrousenos unha vez máis estes días, cando á caída da tarde, poidemos ollar con total tranquilidade e con toda a calma e a proximidade que sempre se desexan, a unhas cantas especies de  aves do limo: pildoriñas variadas trafegando con ansia polas xebras da plaia da Concha, unha parella de serruchiños repousando na beira e a centos de mazaricos e gavitas, acompañados dunha ducia de gueivotos, algúns chorlitos, dúas garciñas e un culleireiro, no Cabalar, repousando calmos mentres a marea, que se viña pra riba, non anagou a lingoa areosa na que tanto gostan folgar.
Olládeas, se queredes.




Estas pildoriñas, píllaras polo libro, Charadrius hiaticula polo científico, andaban nun grupo dunhas trece ou catorce, case todas elas noviñas, non sendo dúas adultas recoñecibles  polas patas e o peteiro marelo laranxado. Andaban moi tranquiliñas e acomodadas.

Máis numerosas e rebuliceiras, indo e vindo, sen dárense folganza, esfuracando con ansia as areas da plaia -seconoce que había fame-, andaban as pildoriñas craras, Calidris alba, a ambos os dous lados do inútil espigón que rompe, coa mesma frialdade coa que se disecciona un corazón, en dous areeiros divorciados á linda plaia cariñesa das areas vermellas. Moita xente  non quixera morrer sen ver á súa querida plaia volver a ser o que sempre foi: un fermoso e único areal trazado coa finura dunha líña de berberechiña por unha Natureza sabedora, benfeitora das mellores plaias. Así mo expresaron e así se publica. Que sexa o que eles queiran.
Había tamén catro ou cinco pildoriñas douradas, Calidris ferruginea, que se tomaban a vida con máis calma e repouso, afundindo os seus recurvadiños peteiros de mazariquiño por entre os feixes de xebras arrumbados polas vivas mareas lagarteiras. A luz non valía un peso, o fotógrafo nen un patacón.
E andaba tamén por alí un bo número, ao mellor cerca dunha ducia, de revirapedras, Arenaria interpres, revirando as xebras mor das impulsivas turradas de testa que lle daban ás pilas de arrumbo, con empurrós impetuosos de frente e peteiro, que afundían na xebra para soerguela aos poucos e en círculo, por veren se por debaixo dela había algo que acomodar no papo. Cada unha delas remataba a faena cando xa revirara todas as xebras do seu redor. Marchaba da furada que fixera... e a empezar un pouco máis alá. E así todas elas. A xebrada da plaia parecía un campo de minas estouradas. Ao mellor no video compréndese mellor. ¿Vin revirapedras? Vin reviraxebras. Abofé.

E algo máis ao lonxe, confundidos xa co luscofusco, fixéronme reparar en "dúas linduras de cabeciña negra". Dous xuvenís, parécenme, de Sterna albifrons, dous serruchiños de toda a vida para os de Cedeira, carranpinciños para os de Cariño, e andoriñas do mar en tantos outros. María do Carme Panisse, recolleu unha interesante xeira de nomes para denominar ao xénero sterna todo ao longo da costa galega. Disfrutádeos: anduriña do mar, cachizo, carrán, carrapín, carrau, carricoche, carrín, casildita, curricurrán, currí, pirrí, quilí-quilí, quirlán, quirrán, quirrín, raquín, carrizo, carriza, carlitos, carrula, carrulo, currito, chirlante, chirlero, chirlo, churlí, churrique, churrito, churrete, gholosa, mascateira, picapeixe, serrucho, mallón e aínda lavandeira maruñeira. Un poema, un recitado de onomatopeias sonoras inspirado no ruxe-ruxe agre da gorxa do  curricurrán. 
Gracias, Galizia, polo galego.

E pola Punta do Cabalar andaban, nun outro serán seguinte, un grande lote, cerca de catro centos, de mazaricos, N. Phaeops e N. Arquata,  unha boa bandada, cento e medio e algo máis, de gavitas, Haematopus ostralegus,  dúas ou tres ducias de gueivotas entre craras e escuras, doce ou trece gueivotos, Larus Marinus, algunhas pildoriñas, dúas garciñas, chorlitos, algún bilurico e un culleireiro Platalea leucorodia: un espectáculo nas meniñas dos ollos.

Intres lediciosos e de aprendizaxe: o da dureza e perigosidade que para estas valentes xentes de pruma e froixel, cidadáns dun mundo sen fronteiras nen pasaportes, comporta o tránsito dende os  territorios de cría ás terras de repouso: esmorrendo, coas tripas de fóra por que algo o esmagara, unha noviña de pildoriña, non sei se de Calidris alpina, daba as últimas boqueadas agoniando entre as pedras grisas e as  areas vermellas da  plaia da Concha.

A vida, ese tránsito, ese paso, que  as veces pasa tan decamiño.


Agradecendo coma sempre a fidelidade demostrada a esta ventá naturalista, quixera alixeirar, se fose posible, o grolo amargo e duro desta imaxe última co galano dunha sesión continúa de dúas sinxelas peliculiñas, que non poden ser máis ca un pequeno petisco,  do paso  da xente de augaire polos eidos do noroeste do Noroeste, alonxados de todo, non sendo da compasiva beleza.

Mil gracias mil, miñas e meus, que unha brisa de vida vos quente a cariña.

A mandare.

VideosMínimosdoNoroeste
Repousando no Cabalar, Ría de Ortigueira.
De paso... pola Praia da Concha, de Cariño.

(Non sendo case nunca posible, e ao mellor tampouco desexable, a felicidade completa, a ausencia de claridade dun luscofusco nubeirado, impideunos, como xa arestora sabedes, poder facer algunha foto decente. Por fortuna o video, automaticamente, traballa moito mellor que servidor o fai manualmente e poiden daquela gravar unha boa minutada de peliculiñas, non indecentes, das que estas montaxes videomínimos non dan boa  fe. Desculpas, prego).