XARDÍN ABERTO A TODOS; PECHADO A MOITOS. O meu pequeno mundo non é público, é un espazo privado aberto en público. Ninguén che manda leelo; ninguén cho prohibe. AVISADO VAS.

sábado, 28 de febreiro de 2009

ÁLBUM DE CROMOS ( HETERÓPTEROS) PENTATOMIDAE


Os heterópteros son un amplísimo grupo de insectos que por nome vulgar coñecemos coma chinches. Numerosas serán, xa que logo, as familias de chinches que se estudien. Non teremos tempo nen espacio para tratalas todas, naturalmente, conformarémonos con ir amosando algúnhas das máis representativas e ás veces algunha especie cun interés particular.


A familia Pentatomidae será seguramente a máis recoñecida de todos eles. De cativos chamábamoslles xenericamente escudos, por recordaren tal obxeto defensivo, e decíamos que non picaban, así és que collíamolos sen recelo e cunha certa ledicia. Sobranceiramente aos escudos verdes. Abundan polo noroeste do Noroeste, unhas especies máis ca outras, e non son raros de atopar: compre mirar amodo entre as herbas.



Posuidores de metamorfose incompleta, sufren (ou gozan, ¿ qui lo sá ?), de varias fases de muda nas que se van amosando cunha librea diferente cada vez, o que fai ben dificultoso o recoñecemento das ninfas antes de chegaren ao estado adulto definitivo. Un exemplo do que conto é o exemplar que antecede a estas líñas: non son quen de averiguar a especie. Aí queda, buscando entre os lectores do noroeste do Noroeste un padriño que o cristiane.

Ben identificados, gratias sexan dadas aos especialistas de Insectarium Virtual, son os que a seguir veñen. Algúns, sen dúbida, serán moi coñecidos de todos vostedes pero agardo que cando menos outros poidan supoñer uhna novidade entretenida. Imos para diante con eles.

Graphosoma lineatum

Graphosoma lineatum paréceme o máis fácil de recoñecer de todos os pentatomidade e aínda de todos os heterópteros. Rechamante é característico polas líneas negras e vermellas, deu en ser chamado tamen italicus por lembrar os tradicionais deseños dos vestidos florentinos. Bichiño de ben entrada a calor, aguántase ata finais do verán e primeiros outonos, nos que se pode ver a individuos vellos coas cores desleimadas, que recordan as ninfas xuvenís, aínda sendo estas claramente acastañadas.

Palomena prasina



Palomena prasina sería o outro gran coñecido da familia pentatomidae. Aí está o escudo verde da miña nenez, (na foto de arriba un adulto co escudeto encarnado por mor dun efecto óptico que aínda que irreal a min faiseme agradable, e abaixo un xuvenil). Común e relativamente frecuente non resulta fácil de ver entre as herbas nas que anda, xa que o seu mimetismo de cor é absoluto

Dolycoris baccarum


Dolycoris baccarum é máis común do que se pensa e pode verse con relativa facilidade se un anda remirando cunha certa atención polas flores das umbelíferas polas que parece ter un gosto especial, acobillándose con certa frecuencia no seu seo. É un escudo fermoso e atractivo que chama a atención cando se deixa ver, que por outra parte son bastante veces por que afortunadamente é común.


Euridema oleracea

Euridema oleracea é un bonito chinche dos areeiros, na foto sobre Cakile marítima, de cores negras e vermellas con tornasoles verdes. Non abunda e os únicos exemplares que poiden atopar foron sempre na última liña de vexetación dos sistemas dunares. Vilarrube, ese espazo único do que algún día haberá que facer uhna entrada exclusiva, deume os únicos exemplares que poiden fotografar. Un cada dous anos.Este que antecede e o que vai máis atrás. ( Que por certo a veces dubido que sexan a mesma especie: xa se sabe que por foto a bichería non é de fíar).


Nezara viridula


Nezara viridula, (arriba adulto, abaixo segunda muda), é un dos escudos máis grandes senon o máis de todos. Fácil de diferenciar e de recoñecer non é moi abondoso pesia a ser común. Gosta das campeiras ben conservadas e dos tarreos que hai anos que non se levan. Difícil de ver, coma Palomena prasina, por ter un mimetismo perfecto coas herbas onde anda.



Piezodotus lituratus


Piezodotus lituratus, é a xoia da miña colección de cromos de escudiños por ser especie rara e escasa, difícil de ver e asimesmo de fotografar. O único exemplar que poiden ver, o da foto, deixoume facerlle dúas fotos, uhna por abaixo e estoutra de lado e... ata outra mellorada. Por certo apareceu no Areal de Morouzos no 2005 e outra ocasión aínda non ma deu.



Carpocoris fuscispinus
Carpocoris fuscispinus, é tamén un escudo relativamente común que é habitante habitual de cardos espiñentos. Téñome atopado con el en diversos sitios e habitats da nosa bisbarra, dende Cedeira ao Barqueiro.



E pouco máis me queda por dicir non sendo agradecerlles a súa compaña e o seu apoio a este o seu bló, que polo que vou sentindo cada día ten máis lectores... e de máis lonxe.
(Ao mellor xa non somos media ducia, ou mellor xa somos sete. Ogallá)
A mandare, meus.

 
Nota marxinal: Logo da entrada das cabuxas publiquei outras dúas, sobre licénidos e sobre narcisos. Por algo misterioso que non dou entendido, e que ten que ver coa miña analfabetez dixital apaeceron mergulladas polo medio do mes de xaneiro. Explico isto por que si de seu son dado a escribir pouco non vaia a ser o caso que se crea que son máis indolente do que de natural son: que tal cousa non é posible. Pois iso, que si interesan os temas por aí andan: enxaneirados.  



domingo, 15 de febreiro de 2009

CABUXAS, CASTRÓS e CABRITOS


Contaba Estrabón (un antigo xeógrafo grego que falou da Galizia sen vir nunca por acolá, nisto xa era moderno) que os antigos galegos castrexos estimaban ben a carne de castrón, papándoia sen pensar no bravío, gustándolles. Por iso que de vello nos ven a crianza das cabuxas. (E a papancia arestora dos cabritos, en evolución civilizadora da cobardía do gusto: do bravo castrón ao manso cabuxiño. Ao lado do porco, un outro totem: o cabrito ritual da comida común no Santo Patrón).
De vello tamén nos ven a gandeiría ceibe e asilvestrada. O usar do monte coma un cortello: as vacas e cabalos polo ouzal, as cabuxas polo cantil. Ceives pero controlados. Que ninguén se engane. Cada quen soubo sempre cal era a súa vaca ou cal era a súa besta e, máis ou menos, por onde andaban. Sabíase tamén de quen eran as cabuxas e cada un coñecía a súa manda.



Cos tempos anovándose, a gandeiría da vaca e do cabalo cambiou tanto que xa nada ten que ver, ou moi pouco, coas vellas prácticas gandeiras. Un grande esforzo de melloramento e de control sanitario se ten dado nos últimos tempos. A gandeiría extensiva, que moi pouco tiña cambeado nos seus hábitos en centos de anos, (esa pielga, cruel, si, pero dun inxenio natural asombroso, confeccionada sen nengunha ferramenta de metal, e dunha funcionalidade perfecta, debe de ser, con poucas dúbidas, uhna pervivencia das primeiras técnicas neolíticas de amansamento das bestas) soubo mergullarse nos mecanismos económicos globalizadores e garantirse uhna posición desafogada ao abeiro dun produto de calidade: a carne da Capelada.




Non fixo o mesmo a gandeiría da cabuxa. Ao contrario: nen máis saneamento (¿quen as pilla polo cantil?), nen máis control. Arestora ceives, abofé. As mandas de cabuxas téñense xa asilvestrado de todo, reproducindo os xeitos e os ciclos da vida salvaxe. Constituíndose nuhna amenaza real para a vexetación autóctona do cantil. Para a pouca que queda. A práctica totalidade dos estudios conservacionistas sinalan as cabuxas asilvestradas coma un dos factores determiñantes, cando non o factor, da desaparición de numerosas especies vexetais en todo o mundo. Nos cantís da Capelada tamén.


Non teño nada contra das cabuxas. Ao contrario. Sendo eu tamén un humano comedor de cadáveres gosto da súa carne doce e recendente a seidón ( esa herba longa, azuada, resbalosa que medra no cantil) e engaiolo coa figura baril, rexa, impresionante dos castrós, recortando a súa testa cornada contra dos azuis do mar e do ceo. Téñoos entre os máis plásticos e fermosos residentes do noroeste do Noroeste. A súa fotoxenia e dunha convicción inmediata.



Nada habería que obxetar a unha gandeiría controlada e racional. Coas súas zonas de pacer delimitadas e claras. Co saneamento requerido e actualizado. Cos propietarios responsables ben coñocidos. A actual situación de deixadez, irracionalidade e anarquía está a causar serios prexuicios. Xa se sinalaron publicamente as responsabilidades das cabuxas asilvestradas no andazo brutal de tuberculose que padeceu o gado saneado da Capelada e en consecuencia a economía dos gandeiros. Compriría facer algo máis que sinalar.



Tanto polo perigoso foco de infección que representan para as outras especies gandeiras verdadeiramente domésticas, coma pola gravísima amenaza certa que representan para as especies vexetais autóctonas, das que na nosa costá hai varias clasificadas por lei en perigo de extinción, as cabuxas asilvestradas deben de ser erradicadas do cantil e coutadas en territorios mansos que posibiliten o seu manexo con técnicas de gandeiría moderna.
¿Quen pode entender que si a min me da a gana e merco uhna ducia de cabuxas, podo ceivalas pola Punta do Sarridal adiante para que anden pacendo por onde queiran, por tarreos que non son meus, aínda que fosen públicos, e acabando cos últimos pés de Crepis novoana, un patrimonio colectivo cedeirés único no mundo enteiro ? Eu sei que non hai dereito.


Pero non todo o mundo pensa así. O descoñecido propietario das cabuxas que estes días andan arreandola pacendo pola punta das Baterías e nos arredores do Castillo, é un deles... e eu que sabía que por aí había uhna planta desas...pensaba que non facían mal ningún...se eses tarreos cantos anos hai que nos leva nadie...se se avisara desa flor, aínda bueno... con parecidas razós de inocencia , que coñecedes, xustifícase sempre a perigosa iñorancia.


E tantas outras veces quérese eludir a responsabilidade personal, interpretando o vello argallo galego de facerse o parvo para ver se o tonto de enfrente non acaba sabendo se andamos a baixar ou a subir a escadeira, porque, como me avisou certo día un gandeiro no Alto de Chímparra "...ás cabuxas hoxendía ninguén se chama a elas, non sendo cousa que collas uhna ou dúas que daquela verás que de camiño aparece o dono".




E de remate deixovos uhna secuencia de tres fotos que me parece ilustran, ao que tal, o agustiño con que se atopan as cabuxas no cantil capelado; o da foto, a Punta Falcoeira.

Obrigado con todos vós.
( ¿ Sabes quen veu ? ¿ ? ¡ Veu o Antroido e maila muller ! Así nos anunciábamos,vinte ou trinta días antes, os cativos da miña infancia a chegada prósima do tempo de antroido os uns aos outros, cun miudo enredo onde a gracia ( ¿ou tería que escribir graza?) estaba en pillar "in albis" o interlocutor alelado. Pois iso, que veu e... ¡que aproveite! )

domingo, 8 de febreiro de 2009

CAMARIÑAS: MARMEAS DE PANTÍN


Corema album (a camariña si es de Camariñas, a caramiña si es do Caramiñal, a camarina se es de Cádiz, a marmea se es de Marnela), ten na nosa bisbarra, de que eu saiba, uhna soa poboación de moi poucos exemplares no Areal do Rodo, Pantín. Coñecida de todos os naturalistas e descoñecida pola xente, sobrevive malamente case asfixiada pola vexetación circundante, (toxos, tamus, silveiras), nunhas precarias condiciós medioambientais que, si non se toman medidas de protección e melloramento, aseguran a súa desaparición.
Album é a única especie do xénero corema, pertencente a familia das empetráceas, e ten as súas poboacións repartidas exclusivamente nas costas ibéricas atlánticas e nas Illas Azores. Só nas plaias andaluzas e no sur de Portugal ocupa espacios continuados; asegún sube ao norte vaise rareando e as colonias aparecen cada vez máis ailladas e mínimas. (No SO de Francia hai uhna poboación naturalizada, non autóctona). Así esta ducia, ao mellor escasa, de pés de camariñas que sobrevive en Pantín sería a colonia de coremas que representaría o seu límite norte natural de distribución mundial. Uhna reliquia. Outro tesouro ártabro.


A camariña é un arborico pequeneiro de non máis de 1,5 m de alto, dioico, ( quere dicir que ten pés masculinos e fimininos), con polas moi ramallentas de cortiza enrrugada e pardosa. Seméllase moito no porte a uhna uz.
O froito é uhna drupa pequerrecha, comestible, de sabor acedo que sen madurar é parda e madurecida vólvese branca. Marmeos chámanlles os nativos de Pantín e con el facíase licor, con tarraxe ou caña. Mellor que non se faga.
As extremas dificultades de reproducción desta planta de crecemento lentísimo, ( ¡ só 4cm en 4 anos ! ) fan que necesite de todas as sementes posibles para que os seus axentes dispersadores naturais ( gaivotas, páxaros, lagartixas...) conquiran os espazos de enraizamento suficientemente aillados que lles asegure a mellor protección contra os perigos que a amenazan nos dez primeiros anos de vida: as secas, os herbívoros e ...as pisadas humanas.



Esta resistente familia de marmeas pantinesas, un legado biolóxico dando as últimas boqueadas, espera da nosa especie a sabiduría natural que lles devolva o alento e lles asegure o respeto do dereito a seguir vivindo na súa terra : a Plaia do Rodo. Ao fin e ao cabo elas estaban antes que nós, pero ao mellor esperan moito: somos humanos.
(Homo sapiens, chamouse o soberbio a si mesmo. Homo ignorens, si soubera.)



Gratia plena a todos vós,
( miña posible media ducia de lectores e outra media de miradores)

Despós de data: Visitei, logo de ter publicados estes comentarios sobre as marmelas, a colonia da Plaia do Rodo, o sábado día 14 de febreiro. Afortunadamente ao seu redor non vin tanta silveira como lembraba pero sí moito máis Smilax aspera. Desgraciadamente, un pequeno pé de corema que tiña xa unha cuarta de altura e que medraba un pouco apartado do grupo principal, encetando a formar uhna nova colonia, desapareceu. Seguramente roubado e transterrado por un humano ( ¿ quen se non? ) que de seguro o ten nalgún chalet coa vaga disculpa naturalista de " a ver se se me da no meu xardín". Imaxinoio eu, que por vello algo vou sabendo de bestas.
Despós de data: Antón Cortizas ven de sinalarme cun correo electrónico de data de 18 de febreiro que o nome correcto que se lles da en Pantín é marmeas e non marmelas. El, que é residente en Pantín e de quen eu teño aprendido o nome, ben se ve que sen moita atención, sabeo ben. O caso é que marmelas é o nome que se recolle na páxina especializada ANTHOS, como sinónimo de Corema album. Iso levoume a confusión. Marmelas e marmeas son nomes ambolos dous correctos, pero en xusticia marmeas é o nome que se lles da en Pantín e por iso a día de hoxe cámbeo, agradecéndolle a Antón a súa exacta corrección, que non fai máis que ir na liña deste bló: sempre, antes que outras, as nosas voces do noroeste do Noroeste

mércores, 4 de febreiro de 2009

As carrachas tecedoras dos toxos.


Dende hai moitos anos, dende a primeira ves que as mirei, que xa non acordo, tíñanme engaiolado uhnas pequerrechiñas arañas encarnadas que vía medrar entre os toxos no medio dunha espesa arañeira que semellaba un neboeiro mesto e aínda un orballo callado. Parécenme ácaros, díxome hai anos Moncho Seage, arácnidos, sí, pero arañas non: carrachas.


Carrachas... pero... quen eran?... cal era á especie? ... son chuchasangues? ... son chuchasavias?...están moi extendidos? ...son raros?...porqué eses niños tan densos?... porqué sempre no toxo? ...todo eran iñorancias... só sabía que se daban por todas partes donde houbera toxos.

Engadado polas súas costumes e obsesionado por ter certa información sobre estes extraños arácnidos sociais, arquitectos de delicadas e complicadísimas estructuras sedosas, subin a Insectarium Virtual uhna manchea de arquivos coa espranza de poderen ser determiñados polos expertos entomólogos que a xestionan e a visitan. Alí ficaron: sen cristianar. Ninguén soubo poñerlles nome...ata que estudiou as fotos Ferrán García, experto en Acarina e dictaminou sen dúbidas: Tetranychus lintearius. A carracha dos toxos, díxenme eu, xa está bautizada.

Tetranychus lintearius é xente que depende de Ulex sp., o toxo, a súa planta nutricia, o seu fogar, a súa vida. É específico del, non pode, ou non sabe, vivir en ningunha outra herba. Alí entre as duras espiñas encoiradas, pon ovos e faise larva, ninfa e adulto. As colonias (parecen estar formadas maioritariamente por femias ), fanse recoñecibles a distancia pola abundante seda que producen, que chega a ser espectacular no caso de grandes infestaciós con colonias de centomiles ou de millós de individuos. Daquela o toxo amarelea, sofre clorose, murcha e acaba morrendo. As carrachas soben a punta das polas a miles para seren espaleadas polo vento e iren colonizar toxos frescos.


O noso enxebre toxo, orixinario do centro e oeste de Europa foi levado por agricultores europeos mundo adiante, con tal éxito de acomodación que hoxendía ten ocupado territorios extensos en Hawaii, Australia, Nova Zelanda, Oregón ou Chile, onde é considerado, con toda razón, uhna perigosa planta invasiva que amenaza os seus ecosistemas. Contra del téñense ensaiado e adoptado estratexias diversas - de queima e roza basicamente-, sen o éxito buscado: o toxo continuaba a se expandir.



Ata que chegados os anos noventa as novas estratexias de control de plantas invasoras propuxeron a táctica do control biolóxico: buscaríanse axentes vivos específicos capaces de eliminar ou debilitar o ritmo expansivo do toxo. Os elexidos foron: uhna volvoreta Agonopterix ulicitella, un gurgullo Exapion ulicis, un tisanóptero Sericothrips staphylinus e uhna carracha Tetranychus lintearius, a tecedora do algodón sedoso das toxeiras do noroeste do Noroeste. http://www.invasive.org/browse/hostthumb.cfm?sub=4340&start=1 ( por si queredes botarlles uhna ollada)




O primeiro país en ensaiar este método de control da expansión das ulex foi Nova Zelanda conseguindo frear o ritmo de difusión. Seguirona Oregón, Hawai e Australia e Chile. As primeiras mostras de carrachas que foron levadas as antípodas proviñan de Inglaterra. As chilenas de poboacións xa establecidas nas Illas Hawai e de toxeiras portuguesas. Velaí aos biólogos do outro lado do mundo, solicitando información sobre colonias de Tetranychus e facendo costosos viaxes científicos para levarse, en embalaxes coidadísimos nas que mesmo cooperou o Centro de Mabegondo, un par de centos de carrachas comedoras de toxo.




Descoñezo as razós que moveron aos chilenos a recoller mostras en Portugal e levalas despóis ata Mabegondo, cando ao lado deste tiñan suficientes. Non pode ser que as poboacións ártabras e capeladas de tetranychus foran descoñecidas da ciencia. Non o creo. Aínda que a referencia que se da no estudio que os profesores F. Ferragut e M.C. Santonja, da Universidade Politécnica de Valencia, dé... ¡tan só 12 citas en 157 anos! para toda España (e por iso considerana "especie ocasional y extraordinariamente rara"), poda de algún modo avalar tan increíble sospeita.



Tetranychus, dada a importancia internacional que acadou o seu rol de axente herbicida biolóxico, deveu en ser un dos arácnidos máis estudiado e multiplicado artificialmente. Ao día de hoxe poboacións de vellas carrachas europeas infestan as invasoras toxeiras de terra exótica. Vede por donde uhna común carracha capelada, sí, oh, desas hai cantas queiras, pero "ocasional y extremadamente rara" noutras terras, está a acadar a nivel internacional un papel fundamental nas máis novedosas técnicas de control de vexetaciós invasivas.
Velaí o Tetranychus lintearius, a diminuta carracha tecedora dos toxos, reconvertido en axente internacional especializado na loita biolóxica contra as plantas invasoras. Todo un héroe.
Cousas veredes.


Graciñas. ( ... qué graciosas as graciñas... as grazas, que desgracia).

Este é un achego sobor da introducción en Chile de Tetrahychus; é un artigo da revista Agro Sur. (Por si vos picou a carracha da curiosidade)http://mingaonline.uach.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0304-88022004000100008&lng=es&nrm=iso&tlng=es