Fragas, os eidos da bremanza.

Fiz Vergara Vilariño, (Santalla de Lóuzara, 1953-1997) publica en 1990 un fermoso e desacougante libro, Os eidos da bremanza, co que gañará o Premio da Crítica. Nese libro, que alguén calificou de terrible, debágase polo miudo, coas emas dos dedos de cada verso, ese inquedante sentimento da bremanza, entre cuias letras vai inclusa unha xeografía anatómica completa da alma en soidade e ao mellor tamén toda unha literatura.

Co debido respeito, e para cantar a súa memoria polo noroeste do Noroeste adiante, dei en tomar emprestado o título do seu libro para encabezar estas letras, pois ao meu pouco parecer cádranlle ao xustiño ao triste devir soidoso e declinante dos boscos de fraga neste curruncho céltico, na hora invadido e esmagado por un callado, mesto, universal e empobrecedor eucolital.

Bremanza: inquietude, aqueloutramento, desespero, desasosego, impacencia. Tales son os sentimentos que provoca a situación do bosco propio na hora presente, reducido á retallos coreños, e aos que, día a día, á calada e á traición, arríncanlle anacos de territorio para deixalos convertidos en agachados currunchos de autoctonía e ao mellor aínda avergoñados de ser.

Abonda con mergullarse entre as vizosas frondes da fraga para sentir nacer a bremanza nese indefinido espazo do espíritu que levan en condomiño o corazón e a alma. ¿Por que toramos tanta beleza? ¿De que estamos feitos para cambear o ouro polo metal ruín? ¿Como sería fermoso ese mundo antigo de fragas cuberto? ¿Canto lle queda a estas poucas fragas antes a motoserra vir a roxir e roer?

Ao noroeste do Noroeste fixeron medrar, á conta de esbandallar as valiosísimas selvas macaronésicas milenarias, o máis cumprido e tupido eucolital de toda Europa. Para satisfacción da contaminante e enveleñadora industria papeleira, que nos mira coma aos malpocadiños e pobres indíxenas que aceptan o troco do ouro polo brillo do vidro, e dalgunha desnortada comunidade de pseudo progresistas da esquerda nacionalista, que interpretan á perfección o papel de parvos necesarios: ufanos e arruallados de viviren no máis importante bosque de eucolitos do continente. Amáis editan do seu peto un dvd para proclamalo. Criaturas.

Os Casás, Camparado, Río do Forte, O Pereiro... as Ribeiras do Mera e do Xubia, a canda as do Sor son os nomes dos territorios nos que resisten, heroica e malamente, (ao abeiro case que sempre das peadas abas dos cantís ribeirás, de dificultade extrema para as motoserras e os tractores humanos) os últimos sospiros das fermosísismas fragas macaronésicas da Galizia, que un día cubriron cun cobertor de ouro laranxa a vella face ártabra e arrotebra da xeografía do noroeste do Noroeste.

Hoxe, anagada e embrutecida a vista polo exclusivo cincento verdescuro do eucolital, borrada da memoria e da experiencia visual a fasquía da dourada fermosura outonal e a vizosa verdescencia da primavera, as fragas son para tantos cidadáns, iñorantes de si, un mundo fabuloso, mítico e alleo, e para outros, os conscientes adoecidos de seren, un eido da bremanza.

Na hora, sáibase, Galizia está a vivir, amparada no abandono do mundo agrícola, un renacer agromante dos seus mundos forestais. Bravos fraguíos ventureiros e inmensos piñeirais e eucolitais de deseño andan a convivir por toda a xeografía da Galizia. Non exactamente con harmonía senon máis ben confusa e mesturadamente alborotados: algunhas veces con pequenas pro esperanzadoras e voluntariosas cortiñas de souto, plantadas entremedias do asoballante eucolital, ese mesmo que pouco a pouco vai enchendo a beiramar toda.

Só nas orelas dos ríos e nas súas peadas riveiras, díxose, sobreviven espantadas da insensible brutalidade humana as últimas (ogallá que non as derradeiras) esperanzas do renacer da natureza ártabra e arrotebra máis enxebre. Eidos da bremanza, xa que logo.

Nen as cegadoras Fragas do Eume, -ese mentirán exercicio de autocomplacencia publicitaria- se libran do asoballador avance do eucolital: difícil se fai para calquera poder observar ou fotografar o afamado maior bosque atlántico europeo sen ver entrallados entre as peadas abas do seu territorio, ou coroados seus cotos, polas amargas filadas das repoboacións conscientes de eucolito. Caaveiro, niño de tristes bremanzas.

Só aló onde a vista do humano non chega e a súa cobiza e soberbia non alcanzan, volve medrar ventureira, leda e rufa a Natureza trunfante. Casos se ven onde logo de anos de deixadez e soidade o monte tornou a rexenerarse en plenitude de enxebreza. A fraga do encoro da Ribeira, no Eume, no Concello das Pontes, é un caso modélico. Con tristura digo tamén que agora que se deu a coñecer, as autoridades xa dan en abrir un camiño turístico. Non tardarán en poñerlle barandillas e pasarelas de madeira. Ao tempo. Eidos da bremanza.

Secomasí quixera atopar motivos para a esperanza. Fóra de portas por veces vense traballos de respeito e rexeneración encomiables que, madialeba, hai que loubar e ponderar coma merecen e hai que pensar neles coma ese raio de luz sabia que quere vir a aledar e clarexar os escuros e bremanzosos tempos que andamos a vivir.

Certo que son poucos e cativos, pero cada vez máis míranse acó e aló exercicios de recuperación do bosque natural, que serán seguramente voluntaristas pro confirmadores dunha tendencia. O máis prósimo que eu coñezo, por parte da Xunta de Galicia, na Serra da Faladoira. Unha luz de verde esperanza.

Son moitas as fragas que nos últimos anos caeron tumbadas pola cobiza, e toradas polo poder humano. Vin desaparecer enteira a Fraga de Seixas, nas Somozas, e medrar onde ela estare o basureiro dos residuos tóxicos da Galizia toda; diminuir a trabadas de motoserra e estulticia, ate a agonía, as Fragas de Ribeira do Río Xubia, ao paso entre Moeche e As Somozas; reducirse a moi pouco a Fraga dos Casás, paradigma dos boscos de ribeira; urbanizar, previa desfeita das máquinas excavadoras, con paseiños de xabre de seixo as Fragas do Sor; esnaquizar por completo as Fragas do Casón (¡mesmo lle puxeron miradores e barandillas no Pozo do Inferno!) e permitir profanacións incribles nas Fragas do Eume (ensaios fondo á ferro, e a escape libre, de carreiras de rallis, paseos de quads, creación de pistas anchísimas e reasfaltado de outras...etc).

Pesia a tal desfeita xeneralizada deberemos ter confianza, non en nós, humanos ensoberbecidos, se non na Natureza, que turrona e paciente non se deixará vencer con facilidade pola infección vírica humana e de seguro argallará, se non anda a facelo xa, a maneira de desfacerse da infecta proliferación da doenza vírica.

Sabios científicos afirman sen dubidalo que tan só uns poucos centos de millós de humanos sobrevivirán á hecatombe que inevitablemente provocará a Natureza, (e que xa empezamos a detectar), para librarse da momentánea presencia -en eras xeolóxicas considerada-, deste organismo infeccioso, autochamado Homo, que lle anda causando ferintes eivas e profundas dores, para poder así proseguir logo o seu tranquilo debalar eterno polos espazos siderais, sen a molestia da pezoñosa especie errónea que burla burlando deu en chamarse a si mesma sapiens, e imaxinouse a imaxe dun Deus eterno. Malpocadiña.

Fique por hoxe acó esta entrada preñada de bremanza.

Imaxinemos que vaia inspirada polos escuros e chumbentos días de novembro que andamos a vivir, mes das ánimas defuntas, e que máis cá lúcida intelixencia, deba a súa condición desesperanzada aos delirios depresivos do seu autor.

Imaxinade que todo canto acó se dixo non se corresponde coa realidade real senón coa febril imaxinación fantasiosa dun humano delirante, a maxinación de quen crédemo, só lle dá para maxinar que logo desta lectura non necesitaredes ración dobre de Prozac.

Obrigadísimo totus meus; imaxinade, prego.

A mandare.

Nota marxinal: efectivamente algunhas das imaxes están tiradas non exactamente ao noroeste do Noroeste. Como xa sen dúbida recoñeceríades as fotos de río son do bosque de ribeira do Río Mandeo, coto de Chelo arriba. Poderían ser do Mera ou do Sor, dos que teño fermosas imaxes, pero decidín meter imaxes do Mandeo, do que tanto gosto e no que tanto gostei, probando a lixeira e saborosa acedez dos seus arandos, alá polas esgrevias bravuras da Cal dos Arados. Sei que me desculpades. Mil gracias mil.