Salpicón de natureza.

Fin das vacaciós: os meus pesares pra todos, miñas e meus. Este bló torna aos aires pra rematar coa  repousada tranquilidade de todos vosoutros e seguir  mareando neuronas voluntarias ao compás da súa descabalada  e ortopédica prosa e as non menos mal afinadas imaxes que a acompañan.

Pra encetar esta nova tempada, permítaseme servir un salpicón variado de petiscos de naturezas bravas, propias e moi comúns do noroeste do Noroeste, que irán aduvadas con algunha ca outra esencia de sabores alleos: ben que galegos sempre. De poder ser, enxebreza.

Encetemos a farrada...

Óllanos dende o santo de riba un macho da lagartixa galega, Podarcis bocagei, que non sei eu se non será a máis abondosa das nosas lagartas. Andaba soleándose, e saleándose, polos ribazos da Punta do Sarridal, ou das Baterías, nunha doce tarde calma e maina do remate de xuño. Mal vrao levaron con tanto babuzallo bretemoso que veu.

Velaí unha imaxe efectista da fronda fértil  dunha dentabrú, Osmunda regalis. Dentabrú ou dentabrún é voz que, pesia á súa rotunda e antiga  sonoridade, non ten callado na linguaxe moderna naturalista, sendo moitos máis  os autores que prefiren a tradución directa castelá: felgo real. Non hai caso. Sarmiento e o P. Sobreira xa a recolleron no século XVIII, está amplamente comentada na obra do profesor Pensado, e Marcial Valladares  defínea perfectamente no seu dicionario (1884); e daí debeu de entrar en todos os posteriores: no Filgueira, Carré, Ibañez, Eladio, Constantino... De felgo real, xa que logo, nada. Dentabrú ou dentabrún, pois,  e de non gostar, escollan: dentabrón, dentagrón, dente de agrón, dentabruño, dentebrú, dentesil, dentiquil, dentragón, todos recollidos no Constantino García, e aínda  fentabrón, dentallón, dentegil, lentegil en Sobreira e Sarmiento e ventasil e diente abrum polas Asturias gallaicas. O profesor Pensado, dixit.

Libellula quadrimaculata, a do santo é unha femia dunha das máis rotundas e fermosas libeliñas, que aínda que voa por estas terras do noroeste, faise máis rara ca na Chá, onde esta foi rexistrada nos arredores de Cospeito, nas campas chairas cultivadas  nas que o franquismo convertiu o monte de man común, repoboándoio con xentes de terra allea. Os máis vellos aínda o lembran, con tristura na voz e carraxe na ollada.

Campeiro de orquídeas en flor. Centos de Dactyllorhiza elata alumbraban coa ledicia dunha festa de chafarís xubilosos unha alonxada campa, nunha perdida pista, dalgún lugar esquecido na máis estrema oriental das terras de Castro de Rei. Na foto non me cabían todas. Entraron as que couberon. O paisano que me inquiríu que facía, aínda non crerá na hora que aquelas corrientes floricas de cada día, fosen orquídeas. Na súa ollada rebrincaba uhna luz divertidamente incrédula, que ao mellor aínda non se apagou hoxe, que só se amansaba por unha educada e  caritativa conmiseración hacia a miña persoa, propia da vella fidalguía campesiña.

Velaí, a riba vai, unha das máis raras euphorbias que se poidan ver por estas terras: a Euphorbia dulcis, que tivemos a sorte de mirar e disfrutar polas fragas do Belelle, arrimada como estaba ás paredes do caz da auga, nalgún punto do seu percorrido. Como o paseo do Belelle é un dos máis visitados da bisbarra, de seguro será doado que lle botedes un ollo ou xa llo teñades botado.

Como todo o mundo sabe que de paxarada, do resto tamén, levo varias asinaturas pendentes este paxariño que eu supoñoio un noviño de Phylloscopus collybita ao mellor é de calquera outra especie próxima. (Efectivamente o mestre paxareiro de Cariño, Ricardo Hevia, nun amable comentario que moito agradezo e que podedes ler abaixo, venme de endereitar adecuadamente: é un Hipolais polyglotta). O que sei é que por Moeche corren co nome de mariquiñas.

Ao meu parecer un macho de Colpa sexmaculata dun tamaño considerable. Parece ser corriente dentro do xénero colpa da familia dos escolidae a variación notable de dimensións dos machos. Este dende logo é o máis grande que mirei na miña vida. Gostan dos areeiros da bisbarra, onde é relativamente fácil mirar a esta especie. As femias, máis grosas, máis negras e escuras de corpo, e coas máculas máis grandes son unha cucada dina de ver. As flores do Eringium maritimun, o cardo pas plaias, son das súas favoritas. O da imaxe monta sobre Cakile maritima, e andaba por Vilarrube.

Esta besta é do Forgoselo, e non sendo un servidor moi amigo de meter neste bló animais humanizados dei en arrimar esta imaxe pola sorpresa de mirar eses extraordinarios bigotes que lucía. Non sei se será moi habitual.

Pesia a que neste bló os liques non acadaron nunca moito espazo, servidor, que iñora todo sobre eles, é un rendido admirador da súa particular e rara beleza. O noroeste do Noroeste pasa por ser unha das zonas de maior diversidade de especies liquénicas. Algún día haberá que facer unha entrada para falar deles e dos fermosos nomes galegos que teñen. Arriba quedan dúas fotos: a dunha carriza do Forgoselo e a dunha ouricela, con pretensiós de inspiración petroglífica, das paredes da Igrexa Matriz de Viana do Bolo.

O Mar da Mina, no Concello de As Pontes merece unha entrada particularizada polo que supón e suporá para a ecoloxía, o clima, a biodiversidade, a economía na bisbarra e os medos catastrofistas. Se hai saúde e sorte e o ánimo nos acompaña deberá de facerse; de momento andamos a rexistrar en fotos o portentoso lago. Tempo haberá, se todo vai ben.

Emberiza citrinella, a escribidora de limón, é un dos meus paxariños favoritos dende o mediodía aquel nas Somozas en que reflectindo o seu froixel marelo a luz cenital, unhas raiolas de sol puro e limpo encheron a miña ollada dunha ledicia cítrica, aceda e refrescante. Para sempre xa do Equipo Citrinella. Estes dous exemplares son dos montes de Ourol, esa patria.

As cegoñas son dende hai moito xente galega. Aniñan en moi bó número pola Chá, onde son moi queridas e non son malas de ver. Este ano mesmamente ollamos a un grupo de sete revoando polas campas do oriente do concello de Vilalba.

Aí quedan estas tres imaxes de gueivotas pilladas nas Illas Cíes, ese vergoñento  Parque Nacional, inzado de boscos de eucalitos, selvas de acacias, pradeiras de arcotheca, ribazos de crocosmia e inxentes masas de homínidos, portadoras de neveiras portátiles, música a todo trapo e berros a tutiplé, que trasmudan o Parque Nacional das Illas Atlánticas nunha Romería Trasnacional do Turismo de Masas Horteras.

Foto das flores de Cichorium intibus que a moitos non lles dirá nada se non digo que son da chicoria, as raíceiras de quen moídas e en infusión non poden sustituir ao café, pese a quen lle pese. Pro a beleza das flores é incuestionable. Na nosa bisbarra vénse menos, pro a finais de agosto e a primeiros de setembro poden verse florear por terreos degradados e ruderais.

Unha imaxe da fervenza do Belelle. Sen dúbida un dos espazos naturais máis fotografados de Ferrolterra. Naturalmente a súa beleza e a do entorno merécenno. Cercada polo mundo eucaliteiro, a Fraga de ribeira do Río Belelle sobrevive heroicamente á cobiza humana e á estulticia fenósica.

E van riba catro volainiñas. No alto unha Polygonia C-album, a follaseca na miña fala, mirádelle a C alba que xustifica o nome e os moitos recovecos do corte das ás  (por iso poli-gonia), por baixo dela unha Oclodes venatus, unha choruma, pequena, fermosa e moi común. Máis abaixo unha limoeira, un macho de Gonepteryx rhamni,  chucha a unha Centaurea nigra, unha flor de cada día e sobor destas liñas unha Lasionmata maera macho, a paxarela dos penedos, repousaba nas primeiras horas do día en calquera pena da Capelada. Todas elas son pampurriñas do máis común. Alfaias do aire diario.

 

Tan común coma  elas non é esta fermosísima meniña, unha Lycaena virgaurea, que por estas terras do noroeste do Noroeste non mirei nunca, pro que aledou as nosas mañás limpas nos Ancares, co seu revoar de ouro fresco de flor en flor. Un galano das horas en Piornedo.

 

 Catro paxaradas de Morouzos: un pombo, un pimpín, un picanzo e un noviño de chaschás. De todos eles o que máis me prestou mirar foi a crianza do chasco. Non me cadrara nunca de botarlle un ollo. e nesta ocasión para máis fíxenlle tres ou catro rexistros, dos que non teño queixa.  

Non moitas veces se pode mirar por estes lares ao froito, ou á flor, da Clematis vitalba, unha fermosísima pranta gabeadora, que polo que eu poiden ver só aparece nun curruncho do ribazo do sistema dunar de Vilarrube, mirando a norte, apoiandose no silveirón e nun eucalito, para poder así medrar destemida da lei da gravidade. A imaxe é o froito: porta  uns longos e rechamantes pelos espiñentos. Esta feita no mes de agosto, non lonxe das Pontes de Gatín, unha outra porta aos Ancares.  

O paso do outono xa está acó e estes días pódese xa fotografar todo tipo de paxaros e aves baixando dos criadeiros do Norde as máis quentes terras do Sur. A de arriba paréceme un Ficedula hypoleuca, e está fotografado nos cumes de Herbeira, hai poucos días.

Bando de choias que anda arestora polos cumes de Herbeira. Poiden fotografar máis de trinta. Habitualmente ao remate do vrao xúntanse en bandos numerosos de adultos e xuvenís. Hai anos poidera contar un grupo de máis de cuarenta. Xente cunha grande vida social estas Pyrrhocorax pyrrhocorax, un arrruallo da bisbarra. (Hai por aí unha páxina que dubida da existencia das choias na Galizia).

Unha imaxe, para ir rematando, do Lupinus angustifolius, á que chaman fababrava e tamén, ao mellor, esta é a carnecría da que nos fala Sarmiento. O caso é que esta leguminosa, que se plantou coma forraxeira nalgún tempo, aparece hoxe acó e aló en terreos abandoados ou as beiras do camiño. O seu porte, elegancia e tamaño fan que non pase sen ser percibida.

Dúas imaxes, unha con becho, un verme de clasificación improbable, dunha Myosotis sp. Unha diminuta e fermosísima flor das beiras dos ríos e lugares húmidos, que  en castelán anda polo laiante e modesto nome de nomeolvides. 

E agradecendo que non esquecerades a este o voso bló perante as longas vacaciós de escribidor que se tomou este o voso seguro servidor, voume despedindo de vós, miñas e meus, deixándovos dúas imaxes paisaxísticas da bisbarra: a lagoíña de San Martiño en Morouzos e unha vista de solpor dende San Antón do Corveiro, ese clásico da paisaxe galega.

Apertiñas, totus meus.

A mandare.

 VIDEOSMINIMOSDONOROESTE

 Corzos pacendo en Piñeiro

(E esta unha peliculiña do curso pasado que lla debía ao meu querido amigo Miguel, a quen se lle adica, que tantos traballos, trafegos e suores lle fago pasar para levarme e traerme, sen poñer nunca peor cara que a do sorriso tenro e a gargallada franca. Moito obrigado, meu).