Mil gracias mil a todas vosoutras e vosoutros cantos fixéstedes posible que as 1ªs Xornadas Botánicas de Cedeira concluiran con bo suceso.
Aos cinco magníficos relatores, Carlos Silvar, artista e ilustrador gráfico, Juan Rodriguez Oubiña e Roi Carballal botánicos de primeira línea internacional, Alvaro Porto Dapena, a palabra sabia, e a Antón Cortizas, a palabra poética. Meus amigos, vosoutros fixéstedesme vivir un soño. Gracias por axudarme a súa encarnación. Por facer acordar nas mañás dos sábados de maio a fantasía, soñada uns meses antes, de que poderíase xuntar á Ciencia, á Arte e á Palabra na defensa e na divulgación do noso extraordinario legado botánico que esmorece diante dos nosos ollos deitado na iñorancia. A semente vai botada. Veñan a auga e o sol ao seu tempo. A terra é farturenta.
As mesmas gracias que ao público que concurríu as xornadas e a exposición de Carlos. Por asisitir, pola atención, pola acollida, e por dar sustancia e sostén, en corazón de alma cedeiresa, as razós que moveron Ao noroeste do Nororeste a orgaizar estas xornadas botánicas.
E ao Concello de Cedeira, que apadrou estas xornadas e estivo aí, detrás e ao lado, gracias.
Así é todo servidor en canto podía mandábase ao monte na primeira ocasión que tiña. Uns días nos camiños, outro nos areeiros, algún pola Capelada e ningún fóra de portas, os meus andares de aprendiz de naturalista apuraron os días co descansado discurrir dos ollos abertos e atentos, ás luces, ás cores e ao fuxir das sombras que se agachan ou marchan.
Sigo, non con toda a atención que me gustaría, os indovindos evolutivos das pozas de Herbeira. Velaí na imaxe unha pequena mostra das xentes que as habita: O heteróptero acuático grande, que sempre nada de espaldas, é un notonecta sp. resultando doado de ver nas pozas e non sendo tan fáciles de fotografar. Ao seu redor andan pola imaxe unhas larvas de libeliña, moi noviñas. Tempo lles fará falla, ao mellor un ano ou asegún a especie máis, pra se converter en adulto e transformarse en libeliña.
Terá que abandoar as augas, aganchar por algunha póla ou herba e mudar o fero aspecto depredador da súa coraza quitinosa, chamádelle exuvia, pra resurxir, marabilla de alquimias, transformada nunha lizgaira libeliña, nun gaiteiriño voador; esa ledicia de cores, ese terror da bichería miúda.
Vén a primaveira e non sabe un que escoller pra impresionar as luces na memoria. Esta linda Scila merinoi, xoia das nosas xeografías, co seu discreto esplandor en lila e añil, aleda os currunchos capelados cada dous por tres. Non hai moito que buscar. Aparece de cotío, en plena luz, deixándose recortar contra as crúas sombras do outosol. Velaí ela.
O pimpím pasa por ser o máis abondoso dos páxaros. Non sei eu. Verdade é que se lle pode ver en todas partes, pero será por cousa das meigas e trasnos que me acompañan que non lle dou conquerido o retrato que a súa beleza merece. É paxariño do meu aquel. Cádrame moito. Este machiño andaba polas beiras do Condomiñas, malpocadas.
En Esmelle poiden fotografar esta fermosura:
Unha Linaria aguillonenesis, unha paxariña, cunhas orixinais cores liláceas que eu nunca mirara nesta especie. Por máis de ser endémica da zona, o areeiro non é o seu habitat favorito, aínda que habelas hainas, pero con este sorprendente gama de cor na miña vida as mirara. Vaia co permiso de todos vostedes esta imaxe adicada ao grupo de naturalistas e zoólogos da SGHN, e os funcionarios da Xunta, que faga frío ou calor, vente, chova ou ferva, dan en botar un ollo samaritano pola sobrevivencia das pildoriñas do marouzón. Vai por vostedes, miña xente, gracias pola confianza.
O xirí, Serinus serinus, é paxariño común e corrente, pero nada vulgar. Ten un ollar atento e cheo de arruallo, case como quen mira por riba do ombro ao mundo enteiro, ao que, en chegando a primaveira, anagaio co seu canto churrioleiro, agre, altisoante, apousado sempre nunha das pólas máis outas da árbore máis despexada, pra facerse oir, pra deixarse ver. Acó estou eu, son o xirí e canto.
Estouna gozando de lo lindo polas augas latas da Capelada tentando fotografar, e observando posteriormente as formas e a anatomía duns cazos de Rana temporaria, diría eu pero nestes mundos anfibios pido papas decamiño, que decamiño me afogo. Sorprendéronme moi gratamente as posibilidades fotoxénicas destas xentes das pozas capeladas. Teñen por veces aire de solla, outras de rape, e achegada a imaxe, un agradable e críptico xaspeado de pel que lles permite confundirse cos fondos de pedra ou area. Consólanme as horas. Non pido máis.
Podería facerse un bló só da xente que hai no meu mínimo tarreo. Estas dúas mosquiñas, encetaron a facer os gratos deberes primaveirais nun banco vello, ao pé do que, eu repousaba á cabeza na sombra mentres outras anatomías ían ficando ao sol. A cámara estaba a mao. Elas déronme a súa confianza. Eu as gracias. A foto aledoume o día. Que cousas. Con que pequenas cousas chega un sospiro de felicidade. Que misterio.
Na Serra da Capelada hai Valeriana pyrenaica. Non moita, pero haina. Este exemplar andaba abrindo á vida as súas flores. Estaba lonxe de min, Río Casón polo medio, a luz non era moita, o día achegábase ao solpor e ela estaba na sombra, pero o documento non quedou mal de todo e sirviu pra documentar que de momento algún exemplar de Valeriana pyrenaica, sigue a sobrevivir nos avesedos umbrosos das beiras dos nosos ríos. Que sexa por moitos anos, e que vostedes os conten.
Ollade a ollada atenta deste macho de Iberolacerta monticola, especie exclusiva do noroeste ibérico, que non me quitaba o ollo denriba: e iso que non estaba ao lado. Apareceu sobre da faz de toelo dunha pedra descarnada. Viña áxil, lixeiro, coa baterías solares a plena carga, decatouse de min e parouse en seco. Quedou quietiño, atento, observando aquela extraña figura humana, que ao mellor miraba por primeira vez. Poiden mover a galla, asentar a cámara e probar a roubarlle unhas imaxes. Algunha arroubei. Esta imaxe, verde lagarto e azul toelo, é moi da nosa serra.
En Galicia ate os xacintos bravos, se poden mandar chover. Lanzan o chafarís verdoso das súas caules espidas ao ceos e alá na vértua final da lei da gravidade rebentan as ansias florais nun cadoiro de gracias azuis que se inclinan reverencias, buscando un bico da tona da terra. Proclaman seu amor polo campo que os levanta, pola terra que os conforma. Non toda a xente galega fai o mesmo.
Hai moitos, moitos anos que descubrín sen querer que na nosa bisbarra había choias. Estaba sentado baixo dun piñeiro, repousando a andaina do día, non lonxe da cabeceira do Río da Braxe. Ao meu lado os prismas e un tanto ao lonxe unhas vacas pacendo con pacencia. Baixaron ao seu redor uns córvidos que encetaron a peteirar á carón. Collín os prismas e, displicente, mirei pra eles. A fermosa cor de brasa encendida das patas e o peteiro gravouseme no fondo da ollada. Non eran corvos. Eran choias. Choias dunha das poboacións máis requintadas e cumpridas de Galicia. Nos outonos, época social, bandadas de case medio cento poden verse revoar polos ceos capelados. Esta é de Pantín, como podería ser de calquera areeiro noso, onde tanto lles gusta traballar.
A humilde e modesta flor que se abre riba destas verbas, é unha Cochlearia aestuaria, un taxón abundante nas beiras do Condomiñas, polos esteiros do Mestas e o Ferrerías e asimesmo polo río Mera, espazos que aleda cada ano cos seus matos cumpridos, callados e xenerosos Pero non nos deberia de engañar a súa abundancia na nosa terra, un día farturenta. En Galicia só a podemos ver no norte das provincias da Coruña e Lugo. Non se dá tanto como se podería imaxinar. Unha chufa nosa. Saibase.
Se este fermoso paporroibo fora fotografado en Moeche, habería de chamarlle peizoque, pero como está fotografado polas beiras do Condomiñas seguirei falándolle coas voces nosas: paporroibiño bonito ábreme o niño que chove, quixera estar ao quentiño do teu peitiño de cobre... ole... ole... ole...!
É o que zumega a tradición, sensibilidade natural.
É o que zumega a tradición, sensibilidade natural.
Pespuntaba ese día pasado a saír a flor inmensa da anxélica da serra, Angelica pachicarpa, ese endemismo do noroeste ibérico que apareceu saberá Dios como por Nova Zelanda, e alí adaptárona ao cultivo en invernadoiro e agora véndena por todo o mundo como adorno floral principal e baixo o nome de Anxelica de Nova Zelanda. Nós acó dámoslle un trato parecido: herbicidas químicos sen medo e desbrozadora a tope, fondo a ferro e fé nos dioses munícipes. Malpocados burriños somos.
As azulentas son xente do común e de a diario que tantas veces pasan desapercibidas, confundidas polas olladas desatentas que ven pousar a un pardal. Máis non son gorriós que xa escasean, son Prunella modularis, amplamente distribuidas por Europa e emparentadas coa azulenta alpina, Prunella collaris, esa fermosa invernante capelada que foi protagonista principal neste o voso bló. (Pra lembrar se querer: Azulenta das cimeiras).
Os xeranios do monte son xente corrente e moi especiados. Pequenos e ben fermosos son despreciados polo ollo soberbio dos humanos altivos que non se abaixan a ollar as delicadas cores e formas que os sustentan. O do santo é un Geranium robertianum, xente do máis común nas nosas campas, moi parecido a Geranium purpureum con quen adoito confundilos se non ando atento. A modesta fermosura das herbas humildes: cuidaias, algún día elas han mirar de ti, non son poucas as súas propiedades menciñais.
Un macho de liñaceiro, ou se queredes pardillo, nos albores da primaveira andaba xa emparellado cunha femia; ían dacó para aló polas beiras da xunqueira de Pantín. Orballara, o día era moi gris e eles andaban brincando do arame as herbas e das herbas ao arame. Case sempre era el quen tiña conta de min mentres ela tranquilamente rebuscaba sementes, ou o que, agachada entre as herbas. Foi así que poiden, non sen numerosos desenfoques poder encadralo algunha ca outra vez e deixar constancia do que xa sabía, que en Pantín tamén hai, coma en todas partes, pardillos.
Eran as últimas horas da tarde e aló, no medio dunha lameira e a dous metros de min, as raiolas tumbadas do sol entremetíanse polas follas dunha sebe e xogaban as luminancias nos pétalos dunha Caltha palustris, a herba centella, sobor dos que unha pequena mosquiña repousaba tranquila, quen sabe se gozando coas luces mornas do último sol dun serán de primaveira na Serra da Capelada.
Agradecéndovos a vosa fidelidade continuada a este blo intermitente, que coma un guadiana inconstante xurde do fondo da terra cando a súa ialma líquida non soporta a soidade do soterrado, chóese por hoxe este discorrer sinuoso coa imaxe impensada dun xardonciño, sobrevivente ao degoado engulir de merlos, papuxas e toxos que hai meses xa deron cumprida conta de todos os froitos do acibro da casa, menos un, este.
Moita saúde e sorte, miña xente. Falta nos vai facer. A serio que si.
A mandare.
PAZ E PALABRAS
