XARDÍN ABERTO A TODOS; PECHADO A MOITOS. O meu pequeno mundo non é público, é un espazo privado aberto en público. Ninguén che manda leelo; ninguén cho prohibe. AVISADO VAS.

sábado, 5 de xaneiro de 2013

Mes de mobellas

As mobellas, Gavia sp., son un xénero de aves mariñas de latitudes outas que nos invernos adoitan baixar ate as nosas costás pra mellor pasar a tempada das friaxes e os anguieiros. Cada inverno, polas costás galegas temos a oportunidade de  poder botarlle un ollo a calquera destas xentes que, se un non anda moi atento e vai pensando noutras cousas, pode dar en matinar que o que acaba de ver navegando pola flor da auga pra se mergullar decamiño non é nada diferente dunha chíscala, Phalacrocorax sp.. Mesmo mariñeiros curtidos e retallados polas  cousas do mar dan en confundirse.



Non son moitos os exemplares de mobella, disque non chegarán a douscentos por todo o Cantábrico, os que baixan a pasar o inverno nas augas dos nosos mares, os  menos fríos  da súa zona de expansión. 

Nacidas e recriadas nas latitudes árticas de Norteamérica, Groenlandia e Islandia, onde pasan medio ano, desprázanse cara o  Báltico e o Mar do Norde. Ao chegare o cerne da invernía algunhas poucas déixanse caer polas ribeiras da costá  cantábrica. 



Excelentes mergulladoras (disque poden pasar tres minutos amargulladas) e rápidas nadadoras de profundidade, teñen un talento especial pra a pesca submariña, o que tamén axuda a confundilas coas chíscalas, Phalacrococrax sp., máis aínda porque ás nosas costás veñen coa súa  farda de invernía (moura, apardada, coa gorxa esbrancuzada, dándose un parecido  cunha chíscala noviña) tan diferente da fermosa e elegante maxencia da súa plumaxe de cría que só poderíamos disfrutar de poder ollalas durante o estío, alá nas lonxanas e brancas augas árticas dos días interminables.


Catro son as especies (G. stellata, G.immer, G. arctica e G. adamsaii) do xénero gavia,  gaivota en latín, que poideran verse polas augas galegas ao chegar o cerne das friaxes. Todas elas raras e escasas, e frecuentemente olladas lonxe de terra, non sendo G. immer, que parece ser  máis destemida e pode ollarse, un ano con outro, pescando entre os barcos ou as chalanas dos portos.

G. adamsii, a mobella do peteiro branco, é unha desas rarísimas observaciós que só moi de tarde e en tarde se poideran deixar ver. Unha lamberetada pra os afeccionados. En toda España (preciso, oportuno e documentado comentario de Toñito do Barqueiro, obrigado, meu señor) aínda non houbo quen gostase de tan saborosa lambada. 




As ilusiós fundadas no realismo confórmanse con poder botar un ollo, habitualmente de lonxe, a calquera das outras especies, ou con ter a fortuna de poder ollar ao pé do malecó algún exemplar de G. immer, a mobella grande, e así observar en directo o seu tranquilo navegar entre as galgas e o seu mergullar por baixo do casco das embarcaciós amarradas.



Os santos que van ilustrando estas verbas correspóndense cun exemplar de mobella grande observado en xaneiro do 2012 no Porto de Cedeira que adoitaba achegarse extraordinariamente ao cais e que andou pola ría unha boa tempada. Tiña algo averiado o ollo dereito. Ben se ve nas imaxes.

Servidor era a primeira vez que tiña tan diante de si unha mobella e aproveitou a ocasión pra contemplala amodo. Penso, non sei o que dirán os expertos en estatística, que o inverno do  2012 foi un moi bon ano pra poder disfrutar das mobellas.




Acredito  que certa mañá babuzallenta e húmida dun sábado do xaneiro que se foi, observei a unha delas pescando a canda unhas chíscalas, entrepontes do Río Condomiñas. No medio e medio de Cedeira.


Subín as rúas súpetas que levan a miña casa e pillei a cámara.  Baixeinas a brincos, empurrado pola présa e armado cun paraugas de sete parroquias. Busqueina con ansia pola marea  recelando  que  marchara. Alí seguía, a pescar, arrimada as paredes, na altura das escalerillas da Marina.  Opa Arena!

Achegueime con ansia e sixilo, a cámara preparada, o paraugas aberto loitando co aire e coa choiva, e alí, diante dos meus ollos, a menos de dous metros de nada, apareceu de repente cunha anácara no peteiro.

As miñas ansias de deghoado, o negro tremor do enorme paraugas e  aquela cámara escura apuntándoa, entráronlle nun alustre pola meniña do ollo, e instantáneamente, vista e non vista, a mobella amargullouse co cangrexo ben pillado en firme. 

Nen un clic.

Apareceu aló ao lonxe, no medio da ría, non direi que ríndose, pro si con cara de despreocupada satisfacción, petiscando -feliz- fresquísimo marisco cedeirés. 

Aboiando con displicencia, adicouse a compoñer tranquilamente a plumaxe e a refolgarse da dura xornada do día e dos arrepíos, sen dúbida terribles, provocados por un abrelado naturalista afeccionado posuído por unha empanada de paraugas e ao que, en xusto castigo por tanta pránghana, só lle permitiu facer un lonxano videomínimo da súa impudorosa hixiene corporal. 

Abaixo vai editado.


É a hora anual das mobellas. Se andades polos peiraos dos portos dando unha voltiña e ollades algo parecido a unha chíscala, que ao mellor amargulla coas azas un aquel despegadas, pensar se non andaredes a ollar unha Gavia immer, ou calquera outro dos seus parentes. 


Prestádelle a vosa atención: ao mellor tedes a sorte de encher o ollo cos indovindos mariñeiros dunha ave especial, unha turista invernante nacida nas xeadas augas árticas, nun coreño niño que seus pais fixeron non lonxe da marea pra poderen chegar a el decamiño e sen agobios, pois toda a celeridade e habelencia que teñen no mar tórnase en terra andares de zoupallón. 

Pensade que estades a ollar un dos reclamos de turismo de natureza que pode ofrecer o noso mar aos cada día máis numerosos afeccionados á contemplación das marabillas naturais, ergo a exótica familia ártica das gavias.

Nós, que podemos, fagamos turismo interior: viaxemos a Punta do Muelle.


Vaise indo hoxe abaixo esta entrada  a canda a marea que no punto enceta o seu devalar. 

Ogallá teñades sorte e en calquera dos portos do noroeste do Noroeste desfrutedes do tranquilo navegar de tan interesante ave mariña. En Ortigueira andaban esta mañá unha parella, un pouco lonxe de máis pra unhas fotos decentes; pro Alvaro Polo, ese prestixio, contounos que na súa pesqueira adoitan facer un percorrido habitual  entre o cais de recreo e o cortamar do pequeno porto ortegano. Por seascaso alguén quixer.

Aproveitade que anda encima o Anticiclón das Azores e ao mellor aínda nos regala unhas xornadas de luz e sol. Servidor non cre xa nos reis, nen sequera nos que foron Magos, pro aínda lle queda fe no Anticiclón Invernal das Azores, sáibase.

Mil gracias mil, miñas e meus.

A mandare.




Nota non tan marxinal: 

Vai nos achegos un preciso comentario lingüístico de Silverio Cerradelo a propósito da denominación galega pra o xénero gavia. Preciso, coñecedor, axeitado e nunca aburrido, non deixa curruncho por esculcar: nen as entradas do Dicionario de Dicionarios, nen a revisión do Dicionário da Lingua Galega de Isaac Estravís nen  tan siquera o barrufantemente chamado Grande Dicionario Xerais da Lingua Galega

Sendo o caso que coincido plenamente co que el pensa e ampliando pra máis o que eu dei averiguado sobre a cuestión,  recoñezo que sería pra min imposible de mellorar en nengún dos seus puntos, encarecéndovos daquela a lectura de tan interesante artigo, e xa de paso tamén a das outras seis Precisións ornitolóxicas que se inclúen entre os 156 artigos do apartado Un idioma preciso, do espazo dixital do  Servizo de Normalización Lingüística da Universidade de Santiago de Compostela.

Nen que dicir ten que un deambular lector por os outros 150 artigos non ha  ser tampouco tempo perdido.

Fé de verbas: coméntanme en privado que diaños siñifica esa expresión de Opa Arena! Naturalmente un non cedeirés. Opa Arena! é o berro de ánimo e apoio ca os siareiros do Clube Arena de Fútbol, berrábamos entre os anos 50 e  60 do século pasado pra apupar a nosa querida e groriosa equipa cedeiresa. Aínda hoxe, ese mesmo berro o usamos coma interxección exclamativa de ledicia ou ánimo diante dunha variada ceifa de circunstancias. Velaí.

Da galega fala cedeiresa van sacadas as expresiós abrelado (a mellor tradución ao dialecto moderno sería estresado), pranghana  (empanada mental) e deghoado (ansioso devorador de comida). Esta última poidera ser excrita sen a gheada: degoado, pro pranghana non me cadra de nengún xeito se escribo prangana. Ate parece unha verba moi diferente.

VIDEOSMINIMOSDONOROESTE TV


Mobella na Ría de Cedeira.

Achegos:
a) Un esudo da  precisión terminolóxica  en galego do xénero Gavia, por Silverio CerradeloEntrar.
b) Un interesante achego ás Precisións ornitolóxicas de Silverio Cerradelo, na páxina do Servizo de Normalización Lingüística da Universidade de SantiagoLer.
c)  Festival de fotos, Gavia inmer en Google Imaxes: Ollar
d) Festival de vídeos: Gavia immer e Youtube.Ver.
e) Achego ao Boletín da SGHN Paspallás Nº 34 do 2002. Hai un documentado traballo, firmado asimesmo por  Silverio Cerradelo, que desmigalla polo miúdo o tema da nomenclatura galega das familias Gaviidae e Podicipadidae. Consultar.



8 comentarios:

  1. Fermosa entrada Rafa, tamén me tocou disfrutar desa mobella chosca, daquela xa non tiña ollo pero parecía que a ferida estaba curada de todo(cousas do salitre)
    Casualmente tamén me tocou estos días disfrutar a de Ortigueira, como ben di Alvaro soe acercarse moito, un exemplar do ano moi confiado e fermoso.
    Por outro lado comentarche que coido (por desgracia)que a mobella do peteiro branco aínda non está citada en España.

    Unha aperta Rafa

    ResponderEliminar
    Respostas
    1. ...vaia, pensaba que se citara algunha por Asturias...pois sendo así apoño o que sexa que a primeira cita vaina a dar o mestre Ricardo Hevia.

      Unha aperta.

      Eliminar
  2. Ola Rafael,
    Quedouche unha entrada ben, pero que ben feitiña...quero dexeixar a todolos os seguidores deste blogue o mellor para o ano que botou a andare.

    Unha cousiña, a Mobella de Adams... teño unha idea, soame, que está citada nas Rías Baixas hai anos, pero tamén que houbera polémica dabondo, se era ou non era...
    Podo estar equivocado con outra especie, a ver se alguén sabe algo máis.
    Apertas...
    Paco

    ResponderEliminar
    Respostas
    1. Ola Paco...agradecido...

      Certamente no bló de Pablo Gutiérrez sobre Rarezas en Galicia non aparece citada; e dende logo o listado que ofrece é unha referencia moi válida.

      No texto boteime un pouco pra diante dando a entender que algunha cita habería, penso que influenciado polo existencia dun nome galego aplicado pra especie e aínda por esta cita textual de Silverio Cerradelo. "É unha especie moito máis rara en Galicia que as tres anteriores."(Paspallás Nº 34, pax 20)o que me levou a pensar que algunha vez se dera esa cita. Que moi ben poidera ser esa cita discutible que ti apuntas.

      Imos ver se aparece algunha precisión máis nun senso ou noutro.

      Unha aperta Paco.



      Eliminar
  3. Boas.
    Si existia unha cita do ano 1985 na praia de Santa cristina, pero foi retirada por non estar clara a súa a identificación. acó neste enlace podédelo mirar http://www.ardeola.org/files/498.pdf

    Unha aperta

    Toñito.

    ResponderEliminar
    Respostas
    1. Obrigado meu, remato de ler o artigo de Ardeola e queda meridianamente claro que non hai observación confirmada da especie en toda España.

      A mobella do bicobranco deberá de esperar.

      Cuídate.

      Unha aperta.

      Eliminar
  4. Boas Rafa:
    Co frio que vai ando aproveitando para leer as entradas "blogueira-Caleianas" que tiña pendientes e que sempre resultan sabedoras.
    Bon consello este de facer turismo interno e viaxar a punta do muelle¡hay que aprender a mirar pa dentro¡
    Vai un OPA ARENA pola nova portada coa combinacion de imaxes y a mestura de cores.

    ResponderEliminar
    Respostas
    1. Boas...que aproveiten.... e moi agradecido por andardes de turismo interior polas páxinas do noroeste do Noroeste.

      Alédame moito que che guste a nova testeira.

      Opa Arena!

      Eliminar