Aro, ou araxo, no Barqueiro.

Así mesmo é. Os portos andan a ferver de xente invernante. Se na entrada anterior poidemos amosar unha pequena mostra das carociñas e mascatos que andan a pasar o corazón do inverno entre nós, hoxe, unha ave emblemática, un aro, Uria aalge, quere vir a entoar unha miúda cantiga de espranza, dende as recollidas augas do Porto do Barqueiro.

Ata alí nos endereitaron estoutro día os ventos garimosos dunha entrañable xuntanza familiar. Ao  chegarmos, recíbennos, como non, a xeada, enxoita e clara brisa de nordés e aboiando entre as mainas augas azuis a figura inconfundible dun álcido. Servidor, obsesionado por tanta carociña que veu estes días, imaxina que aí entre os barcos, anda navegando unha outra.

Desculpándome coa familia, que aproveita pra facer mil coñas á conta do meu vicio, "o teu xa é tricio, pá", dou en achegarme ao malecó, pra mirar de rexistrar algunha imaxe da presunta caroza que aumentase  e mellorase, non ha ser difícil, o arquivo persoal da carpeta  Alca torda.

Nen pensar un intre na posibilidade de poder ver en porto a un Uria aalge, un aro, un araxo, un arao dos cons. Esa idea simplemente non entraba no cálculo de probabilidades.  Moito menos poder dar con un, manso, tranquilo, acomodado, mergullándose amodo, pescando co seu aquel de folgazán preguiceiro, indiferente do mundo, displicente con todo. E moito menos debaixo mesmo do muelle. Ao pé do peirao. Alí mismiño. Na vida.

Pro alí estaba, de vagariño, deixándose arrolar polas arrotiñas, entre os ardentes refreixos das cores barqueiras, coa súa farda invernal relocente e con ese aire certo de pingüín que xa advertiran os redactores dos dicionarios "Aro: Pingüino, pájaro bobo. Ave de paso parecida a un pato pero más pequeña. Los días de mucho temporal se aproxima a la costa, donde se le puede coger a mano   (Real Academia Galega, 1913-1928; Diccionario gallego-castellano)"

Un regalo das horas. Mirara hai moitos anos, setembro do 1988, un par deles, na parte dabaixo dos cantís de Herbeira, alá pola Pescadoira. Pro fora velos, verme, e fuxir voando. Un visto e non visto. Unha conta pendente. Na ocasión presente deixóuseme ver (¡ao meu lado!¡a menos de dous metros!¡con toda a pachorra do mundo!) ata que cansei, é un dicir, de mirar pra el.

Os aros foron xente de a diario ao nororeste do Noroeste, onde criaban nas penas dos esgrevios cantís da Capelada. A  degradación marítima, os sentinazos continuos, os malditos  Casón, Andros Patria, Mar Exeo, Prestige... que ogallá Nunca Máis volvan, a sobreexplotación pesqueira, o enmalle nas redes, a vella costume de irlle coller os ovos, a caza cobarde, o cambio climático.... desfixeron as súas poboaciós e deixaron na nosa costá  galega tan só media ducia  de parellas aniñadoras, seica nos farallós do Cabo Vilán e nos cantís das Illas Sisargas. Tristes horas, estas nosas.



Na nosa infancia non era cousa rara, pro si pouco frecuente, que de vez en cando algún mariñeiro viñese da Punta do Muelle traendo a canda á chona un aro que mallara nas redes ou se confundira cos peixes dos engados do palangrillo. Naqueles anos 60, e finais dos 50, os aros eran e estaban entre nós. Pro a partir dos anos 70, e finais dos 60, empezou a diminuir o seu número dun xeito acelerado.



Sáibase que polos anos 60 estimábanse en cerca de 1500 parellas as que aniñaban nas costás da Galizia. A Estaca, Os Aguillós, O Limo, As Sisargas, A Illa de Ons e as Cíes eran patria familiar de numerosas colonias de aros. As  das costás Capeladas calculáronse en cerca de 1000 individuos. Máis ou menos.

Cara o ano 1980 a poboación galega de aros aniñadores tiña xa practicamente desaparacido. Un declive rapidísimo e tráxico. Nese ano na  Capelada xa non se observa nengún, non sendo dous pousados nos Aguillós. Na gaveira de Veigue, Ría de Ares, cénsase por última vez no 1975. Nas Sisargas, en 1948 cénsanse 660 individuos, que son só 30 en 1975, 11 en 1985, e só unha  parella nidificante no 2004. En Cabo Vilano cítanse 300 aves en 1960, no 1982 recóntanse 63 individuos, na actualidade 5 ou 6. Na Illa de Ons a primeiros dos anos 60 calcúlanse 36 parellas, en 1968 xa desaparecera. Nas Illas Cíes en 1960 aniñaban uns 800 individuos, unha década máis tarde só quedan 12. No 1982, só se localizan dúas parellas nidificantes e en 1986 nengunha.
A elocuencia dos números, aforra comentarios.

O aro ten alas curtas e patas moi retrasadas estando a súa morfoloxía máis adaptada pra natación submariña, (dise que realmente "voa" por debaixo das augas), ca pra ao voo aéreo que neles é  moi pouco versátil e moi en liña recta. Ao pousaren en terra, sempre ergueitos e con esas patiñas tan curtas e retrasadas, semellan realmente pingüíns. E aínda haberá que lembrar que o nome de pingüín provén dos álcidos, da extinguida caroza xigante, Pinguinus impennis,  ao chamaren  así os primeiros navegantes europeos dos mares antárticos as especies máis ou menos parecidas que se ían atopando.



Especie moi gregaria e social, aniña en cantís en grupos de miles de individuos, aproveitando calquer peitoril das pedras pra chocar o ovo, sen facer niño, resaltando a circunstancia adaptativa de que este ovo é piriforme, máis ancho é pesado pola base co fin de asentar mellor e non poder arrolare facilmente ao xirar sobre si. Os seus costumes grupais danse mesmo na pesca, sinalando coa súa presencia reunida na flor das augas a existencia dun banco de peixes, o que deu en aproveitarse polos mariñeiros pra "pescar ás aradas".



Arestora son numerosos os aros que veñen pasar a invernía na altamar galega. Escasísimos, xa o vimos, os que dan en aniñar nas nosas costás. As estratexias para conquerir evitar a desaparición do aro dos nosos mares, inminente se non, pasan en primeiro lugar por reanimar unha poboación nidificante e seguidamente acabar coas causas que motivaron o seu eclipsamento. Algunhas (caza, captura de ovos, sobrepesca) non parecen difíciles de conquerir. Outras (sentinazos, mareas negras, cambio climático) esixen medidas de forza maior.
Pro primeiro habería que convencer aos aros de volveren a aniñar nas costás galegas. As estratexias de atracción social (colocar iconos de imitación, reproducir reclamos con megáfonos...) téñense prantexado coma unha posibilidade que noutros mares xa deu resultado. Téñense prantexado, non sei de que se levaran adiante.



Xente de mar aberto, faise raro, moi raro, miralos ao pé do malecó, petiscando, saberán eles que, polas paredes do muelle ou subíndose aos pelouros do peirao. Así   mirei a este exemplar estoutro día no Barqueiro.  Un regalo das horas, xa dixen. Ao parecer asegún me contan amigos do Barqueiro, segue a andar tan tranquilo pola ría. Que sexa por moitos días. Que sexa por moitos anos. A ver  se quere quedar a criar.
Esa cantiga de espranza é a que  canta. Eu sentinlla entoar no Barqueiro. Fagámoslle os coros.

Moi agradecido e obrigado por andardes aí, miñas e meus. Ate outra mellorada.

A mandare.

Estes achegos van :

a) Un magnífico estudo monográfico, publicado na web da Fundación Arao e coordinado por Xan Rodríguez Silvar, do que van tirados moitos, case todos, os datos, e coñecementos, que se manexan nesta entrada. Imprescindible.

b) Un sinxelo resumo, Wikipedia.

c) Unha nova do 2009, na Voz.

d) Un pormenorizado estudo do ano 2011, na revista Chioglossa.

VIDEOSMÍNIMOSDONOROESTE TV

Aro no Porto do Barqueiro

Na hora, quen non está indignado está corrupto, paréceme.