O Ano do Cuco

O cuco é xente que  rareou tanto a súa presencia que ao día de hoxe poder ter a oportunidade de botarlle un ollo  causa  agradable sorpresa celebrada con festas e risas de incredulidade. Eu hai moitos anos que, entre marzo e abril, cando o cuco sae do cubil, non escoito o seu cucú grato e divertido que nos corazós infantís, era santo e seña inequívoco de que o vrao, paraíso de infancias, víñase arrimando. E se falamos de poder botarlle un ollo, nos últimos tempos só lembro dúas ocasiós: una no Val de Moeche, haberá unhos dez anos e outra nas pradas da Espiñeira, onde mesmamente poiden facerlle unha foto de lonxe.

En troques neste ano de 2015, ata en catro ocasiós, miragre de miragres, tiven ocasión de falarlle: unha no Forgoselo, outra na Capelada e dúas nos Ancares, na Campa da Braña e nas pedreiras dos Tres Bispos. Velaí o porqué de ter eu declarado, para o meu calendario privado, a este ano do 2015, o Ano do Cuco.

Verdade é que as imaxes que lle poiden facer non valen nen un peso nen medio patacón, pero a min enchéronme de ledicia por poder atrapar a tan esquivo paisano en pleno borear diario, documentando un par de comportamentos moi difíciles de poder mirar.

Permitídeme partillalas.

A primeira delas ocurreu no Forgoselo, na media tarde do 27 de maio, andando eu máis entretido en fotografar gaiteiras e percibir ao cruzabicos, ca en esperar ver ao cuco. Un amigo naturalista, co que coincidín no monte,  con moi bon ollo ollo discriminador deu a alarma: O que se moveu aló no fondal... é un cuco!!  E aló ao fondal enfoquei os vidros, e aló no fondal estaba. Gardado na sombra, pousado na pola dun piñeiro, agachado baixo as carozas e as carumas  e sen perder baza de nosoutros. O cuco.

O cuco non dá confianzas. Principio primeiro de sobrevivencia na convivencia cos humanos: confianza cero. Sabe ben con quen se xoga o froixel.

Para poder arrincarlle unhas imaxes hai que alongar o zum a tope, acomodarse contra o tremor e encomendarse a Fortuna, a veleidosa, ca unhas veces si e case sempre non.

E logo no ordenador veña a traballar nos axustes  pra poder extraer daquela masa informe de cadradiños de bit unha ilustración suficiente honorable pra non morrer de vergoña ao ensinala. Velaí estas que acompañan, nada do outro mundo.

A segunda ocasión aconteceu na Capelada, á beira da pista que leva ao Campo da Armada e xa moi perto da encrucelada. O aprendiz de naturalista acompañaba a Xosé Gándara e Luis Dorado, dous fenómenos do naturalismo e a fotografía, polas pistas da serra na búsqueda de verdegames e orquídeas. 

Xosé percibe un algo que se move ao lonxe, entre pelouros, uces e piñeiros. Parece o cuco, di. E vai a canda a súa mai adoptiva... que non sei se non será unha chasca. Mi madriña, e eu sen enterarme de nada, apampanado  na posición de copiloto.

Os paxaros móvense, caen pra parte dabaixo do pasteiro e perdémolos. Aparecen de novo á beira da pista,  montados na aramiada que couta o pastizal das Lamas. Demasiado lonxe pra as marabillosas lentes reflex dos meus amigos, pero nunca o suficiente pra que o atrevemento da focal dunha compacta moderna non ouse facer unha refusía de fotos, máis que sexa co parabrisas entremedias. A ver que pasa e que sae.

Nada do outro mundo, unha imaxe lonxana e moi pobre do cuco. Mais ao amplar na pantalla....algo máis se ve.

 
O cuco ten o ollo virado cara a un insecto que chega voando: pola popa e a estribor. Non terá calidade, pero ten interés...natural.

Velaí vai a segunda toma.

O cuco xa se vai deixando caer pro lado de estribor, por onde o insecto, que se amita a un abellón,  vaino adiantando pola proa...

...non espera máis e zóupase polo bichiño sen perder chance...

Hase deixar caer entre as herbas e desparecerá uns intres. Pensamos telo perdido e comentamos a observación. Falo do extraordinario que é mirar o cuco pola Capelada. Ao pouco volvemos a velo, pousado nos arames, acompañado da mai adoptiva e cunha nova bicada no peteiro.

Agora non só podemos confirmar o bon ollo coñecedor de Xosé ao atinar  quen era a mai adoptiva...unha chasca. Amais, ao amplar na pantalla da cámara, apreciamos claramente que é o que acaba de cazar....unha bolboreta...

... unha pampurriña!!!... unha velenosa zigaena...  realmente... un inesperado documento. 

Pois vaia esfurriacada que vai apañar, comenta Xosé, as zigaenas sintetizan cianuro. Ben se ve que é un noviño sen experiencia. 

Seguro que aprendeu. Unha e non máis, dixo Santo Tomás. A vida, ese libro aberto adoecido.

A terceira observación deste ano aconteceu na Campa de Fieiró, nos arredores do albergue do Clube de Montaña de Ancares, o dia 27 de xullo. Nada especial. O cuco apareceu revoando, pousou nos cables do tendido teléfonico e deixoume facer uns poucos rexistros antes de mandarse mudar de alcándara: lonxe de min, da cámara e das ganas de seguilo. Digo cuco e seguramente era cuca, por amosar unhas cores máis pardas ca griseiras.

Que vaia ben, Cuca Culuca. Obrigado por te deixares mirar.

A carta ollada fotográfica aconteceu ao día seguinte baixo os Tres Bispos, por onde andaba pasando as horas entretido en mirar rebezos, paxaros, flores, pedras e ouricelas. O cuco, que pola pista covarcada aparecera varias veces, sempre fuxindo de lonxe,  xurdíu dun bosquete de capudres,  revoou dereito por riba dos arandos e, pousando nun repente, desapareceu fundido  nas pedras... onde está? .

Fago unha foto ao chou, á zona onde sei que pousou e desapareceu confundido.  Xa o buscarei na pantalla.

Ao moverme pra seguir o meu pasear, o cuco, a pesares de estar lonxe, levantouse axocado, deu un voo non moi longo, pousou encima das uceiras en flor e estendendo todo o seu plumaxe encriptouse perfectamente no puntear florido da Calluna vulgaris a ericacea á que na hora tocáballe florear. Inimaxinado comportamento. De non ser polos prismas non daría con el.

De pé, coa cámara  acomodada na galla de castiñeiro, que fora propiedade dun cazador de rebezos e que si el a utilizaba pra acomodar a escopeta eu recicláraia pra asentar a compacta, poiden facer co zum no tope algunhas imaxes  de tan inesperado e cuco proceder. Bendita galla. Dende aquela vai comigo a todas horas e volveuse un complemento indispensable. Gratia plena Marcial.

Seguro do seu encriptamento e confiado na lonxanía da miña posición, o canoro cuculo, permaneceu así, quedo, inmóbil, imperceptible, durante uns poucos minutos. Ou moitos, xa non sei eu, que alí na cama de uceiras o deixei. 

Parolando cos meus pensamentos, seguín a camiñar amodo, coma sempre, atendéndolle a todas as lecciós naturalistas coas que a Cátedra de Ancares me quixera alagar os sentidos. Que nunca son poucas.

E aí van quedando as ducias de imaxes que este ano afortunado lle poiden facer o cuco e que exaltaron a miña satisfacción persoal ata o punto da euforia suficiente pra ter declarado oficialmente, no meu calendario privado, a este ano, coma o Ano do Cuco ao noroeste do Noroeste. 

Aí quedan os documentos gráficos, miñas e meus. Nunca acadarán a calidade que National Geographic esixe  e menos aínda a que a vosa fidelidade merece, pero confésovos que a este aprendiz de naturalista, malpocado, provocáronlle marusías de satisfacción e alentías de gozo esplendoroso, por poder revivir, na intimidade do fogar, ao calor da luz da pantalla e ao frescor dunha cervexa perfumada con sativa, as horas de ledicia, folganza e pracer vividas nas longas andadas polo monte na rebusca de nada diferente a min mismo: o meu mundo, o mundo, o teu mundo, e as veces atópome conformado en flor, urcila, besbello ou nun pespunte de plumas nun mantelo de uces.

Apertiñas, miña xente.

A mandare.

Notas marxinais: 

Gaiteiras, que aparece no texto, é unha licenza persoal pra chamarlles as libeliñas miúdas, digamos Pyrroshoma nymphula, das que ese día no Forgoselo había ducias delas poñendo  ovos nas augas latas das campeiras e ás que fun quen de facerlles algunha foto que non desentonarían co nivel habitual de desenfoque deste blo. Calquera día.

A Cuca Culuca cucaba na pola... do teixo máis vello da miña parroquia... cucaba Culuca, cucaba na póla... do teixo máis vello da miña parroquia... ouvíredela antes de agora? Nunca te has de acostar sen escoitar algo máis. 

Unhos...velaí o artigo indefinido plural masculino da fala tradicional cedeiresa na que este blo quixera ser entendido. Ate o de agora non se veu utilizando pero, erro superado, non ha deixar de escribirse dende agora. Unhas e unhos: pola memoria sonora de quen me enseñou a falar. 

De ser eu un polemista, que ao mellor si, reñiría co autor do blo sobre a certeza de sere unha pampurriña a lepi que o cuco da Capelada levaba no biqueiro. A extensión do borrón encarnado, ao mellor excesivo pra zigaena, podería darme argumentos pra discutirlle se non sería unha Tyria jacobaeae,  a chamada voalla vermella.  Verdade é que esta é xente moito máis rara que zigaena, pero habela haina.

  
Achegos:

1) A ficha correspondente da SEO Bird Life. Entrar

2) As notas do Ministerio do Medio Ambiente. Premer

3) A clásica da Wiki. Adentro

4) Unhos interesantes comentarios sobre a bioloxía reproductiva do cuco. Augusto Prehl en Eskomedia. Ler

PAZ E PALABRAS