A gaivota de Claudiniño e o Gorrión da praza. In memoriam.

Nunca coñecín a meu tío Claudio. Morreu de leucemia sendo un mozo de quince anos, uns poucos antes de eu nacer. A historia da súa gaivota, unha historia intrascendente dunha vila mariñeira seina por escoitala moitas veces na miña casa e por ma detallar miña tía Anita, súa irma, e irmá da miña mai a Miloca, un día destes pasados de decembro en que a fun visitar aos seus oitenta e oito anos lúcidos de vida sorrinte e amable, orgullo e memoria histórica da miña xente.

A gaivota de Claudiniño recolléraia do mar un mariñeiro sendo aínda un polo coa penuxe, ao parecer por caer accidentalmente do seu niño. O mariñeiro levouna a terra e alí foi o centro dos comentarios das xentes do porto: que si non podería sobrevivir, que crialas era ben difícil, que si o mellor era sacrificala, que mellor iso que pasar un tempo sufrindo pra acabar morrendo. Meu tío Manolo, o Patrona, o famoso Patrona que sempre gustou de se rir moito, farrear, ser feliz e vivir ben, que de cativo nunca nada mellor esperou que chegara o día da Patrona, ofreceuse pra coidala na súa casa, asegurando que el sería quen de criala e sacala pra diante. No seu miolo rebulía a idea de levarlla de regalo a seu irmao pequeno, Claudiniño, que tiña poucos anos e vivía aínda na marabillosa idade das máxicas ilusións da infancia.

A cociña da casa de miña avoa Socorro e meu avó Claudino era, coma en todas as casas ou en case todas, o centro da vida familiar, que se ordeaba e rebulía arredor da caloriña da lareira e ao pé da sella da auga. Miña tía Anita, daquela hora unha cativa, estaba sentada nunha banqueta lavando os pés ausente de todo pensamento que non fose a agradable morneza da auga que quentara no lume e a visión de súa mai que frente dela, de costas, fregaba ou trafegaba no vertedeiro.

Meu tío Manolo, o Patrona, sempre amigo dos chistes risas e sorpresas, con disimulo e á calada, dende a porta, sen deixarse ver, sen facer ruído, estirando o brazo, pousou o poliño de penuxe ás costas de miña tía Anita que nada percibíu ate que, ao pouco, un piar lene e lastimeiro fíxolle dar a volta á cabeza pra tropezaren seus ollos cun animaliño descoñecido, que nunca tal mirara. Ela ben coñecía as gaivotas -e non habería, se as había a centos- pero nunca mirara  unha poliña coa penuxe. 

Miña Mai!! Que animaliño é este??? Mira mamá!! Miña avoa Socorro volveuse e ben veu que era, ou debía ser, un pito dun páxaro grande. Eu que sei!! Será dunha ghaviota?? E que fai na cociña??? Pra daquela a cara redonda, inmensa,  risoña e feliz de meu tío o Patrona apareceu pola porta a canda a súa ancha figura e proclamou trunfante: É un polo dunha ghaviota que o colleu fulano no  mar e deuma e tróuxenlla a Claudiniño. Ímola críar.

Malpocada... e que lle habedes dar de comer?? 

Peixe!! Que ha ser?? Outra cousa non haberá pero peixe hai canto se queira!! 

Malpocada!! Deixa a ver se se vos cría.

Ha de criarse si, xa verá miña mai como a criamos.

A gaivota criouse ben, vaia se se criou, e veuse adiante sen medo a base de sobredoses diarias dun variado menú de peixe esmagullado e  tripas machucadas. Nen os mellores pais gaivotos poderían nunca  xamais competir cos meus tíos Claudiniño e Manolo no carreto de tanto peixe fresquiño. A gaivota de Claudiniño, (nunca outro nome tivo) medrou feliz e satisfeita, abrigada entre o leñado da lareira, as carozas do maínzo e a grata caloriña que nacía do lume. 

 

Mala vida ou aburrida a gaivotiña nunca tivo. En canto colleu un pouco de confianza co ambiente da miña familia foi a gueivota de mellor vida da historia inescrita das gaivotas. Contentas todas as miñas tías, Amadora, Socorro e Luisa, aparte miña tía Anita e miña mai a Miloca, con tan raro animaliño que viña a acrecentar a cidadanía do galiñeiro, aloumiñaban nela coa ledicia e o orgullo chufón de ser a única familia que tiña unha gaivota amansada. A gaivota que se apoleiraba coas galiñas ao pé dos cortellos dos porcos, pasaba o día con elas moi entretenida. Se non chovía, petiscando pola rúa adiante, buscando o milagre dunha faragulla, unha caricola ou unha miñoca que as outras galiñas non foran quen de descubrir. Nunca tivo trazas de posuir a  aloucada idea de deixar de ser da casa pra pasar a ser da marea.

A gaivota de Claudiniño non tivo máis mestras da vida animal que as acomodadas galiñas da casa, que a aceptaron sen preguntar nada e sen peteirarlle na cabeza; notábana leda de acompañalas polas calles adiante aprendendo ela tamén a buscarse a vida polos currunchos das rúas veciñas, pero iso si, co privilexio de recibir cada día un xeneroso xantar de peixe; que xurelón, munxes e magas non faltaban e eran máis doados de conquerir que calquera outra cousa de comer  que se poidese imaxinar. Pan trigo pouco probaría, pero faragullas de broa, sendo como era a mimada do corral, nunca lle faltaron.

A gaivota de Claudiniño foise criando con afouteza e sen medo de cans, gatos ou xente, desta última menos que doutros, pois todo o rueiro, con preferencia a ampla familia de fillos da tía Herminia, irmá de miña avoa Socorro,  os Cribeiro, que vivían enfrente, acolleron con chufa e ledicia a grata diversión de vela andar polas rúas coma unha galiña máis, sen medo da xente, mansiña, desenvolvéndose tranquila: pode ser tan só coa dúbida existencial de se ela sería unha galiña, unha persoa ou unha desas raras aves que vía pasar voando polo alto, das que entendía algo do seu piar e das que envexaba a súa habelencia pra sulcar os aires por riba dos tellados das casas. Mundo de aires e nubes pra ela inasequible e incomprensible, sendo como era unha outra galiña habitante do chan,  habelenciada pra petiscar nos tarreos. Frente da casa de meus avós Claudino e Socorro estaba a eira do cura e frente do portón de entrada había un amplo espazo de terra onde os animais e os cativos eramos felices xogando e enredando. Foi aí onde a gaivota de Claudiniño fixo o seu master en pillar miñocas, descubrir caricolas e distinguir vermes e escarabellos.

A gaivota de Claudiniño medrou forte e lucida.  Pouco a pouco a súa penuxe griseira foi deixando paso a un fermoso froixel xaspeado, propio das gaivotas noviñas da raza que  se cría na nosa costá, como ben sabemos todos a gaivota clara,  a Larus michaelis, un aquel máis pequeniña que as escuras Larus fuscus do norte e que as súas irmás as michaelis de lonxe, tan rufas e fortotas tantas delas.

Intelixente e lista coma todas as gaivotas, e un aquel máis por ter asistido á escola das Claudinas e ás cátedras de meu tío o Patrona, a gaivota de Claudiniño aprendeu a hora exacta da saída dos cativos do escolar, doada de saber polo boullón de ledicia das gorxas infantís que saían abreladas da prisión escolar a unha en punto. Pra cando a miña tía Anita e seu irmao Claudiniño en saíndo da escola pasaran a ponte e chegaban a altura, máis ou menos, da Porta da Vila, xa alí estaba esperando por eles, sen faltar un día, a súa amiga gaivota que baixara andando tranquila, saudando e sendo saudada por todo o mundo, aí vai a ghaviota de Claudino a buscalos da escola. Ao ver aos dous irmaos amosaba a ledicia que lle entra a toda infancia ao ver outras infancias, abaneando as ás e emitindo uns gridos de felicidade coma nunca antes, nen nunca despois, expresara gaivota algunha.

A gaivota de Claudiniño un día aprendeu a voar. Propiamente, deuse conta de que sabía voar. Coma toda a xente nova, aquel noviño xuvenil de gaivota -xa non era un polo infantil- quixo botarse ao mundo pra coñecer por si mesmo os misterios da vida: entre elas a moitedume inmensa de parentes que cada día escoitaba e vía revoar por riba dos tellados e das rúas da vila e que nunca se atrevían a baixar a onde ela andaba: sabían ben o que tiñan que saber: de descender ás alturas humanas a menor das desgracias había ser que as escorrentaran con berros desaforados. 

Á gueivota de Claudiniño quen llo ha de botar na cara? levantou o vóo, colleu por riba dos tellados, pousou no tinglado da plaza, berroulle chufona ao mundo o seu novo poder e en rematando aquel grouleo de voces encantadas de si mesmo, remontou por riba do reloxio do concello, subeu un algo máis arriba, máis arriba, e observando o mar, a plaia inmensa de marea baixa con ducias de gaivotas repousando na area mollada  -e tantas delas noviñas- levoulle a vida ir onda  elas e logo de dúas ou tres circunvalacións aéreas deixouse caer entre a xente da súa propia especie. Quen llo ha de botar en cara??

A miña familia non, dende logo. Era sabido, cando lle chegara a hora habería de marchar, non te preocupes Claudiniño que alí vai estar ben, coa súa xente, cos seus... pode que meu tío o entendera. Ela estaría ben, pero quen non estaba ben era el.  E non chores que seguro que cando teña fame ha de volver. Esa, tonta non é: saleu a ti e a teu irmao.  Pode que Claudiniño o entendera e sorrira, pero a tristura  parecía acrecentárselle cos minutos que pasaba sen ela.

Meu tío o Patrona sempre tivo querenza pola Punta do Muelle. Eu lémbroio tirándose a chuzo dende o alto da gasolineira criando unha chapuceira doente ao rebentar  as augas do mar coa súa inmensa humanidade.  Daquela meu tío chegara a ser a alma mater d´O Salabardo, o bar do porto que foi sempre o seu oficio, ocio e negocio. Meu tío Manolo, o Patrona, baixou á marea a ver se vía a gaivota de Claudiniño. Estaba seguro que a habería de ver. Estaba seguro que si chamaba por ela habería chegarse a el. Faltaría a primeira vez. Por se acaso, xa levaba uns peixes na mao.

Buscouna cos ollos dende a praza do Peixe; foi andando ate a rampleta de Bimbiela; seguiu adiante polo malacó; parouse ao pé do Castelete pequeno;  foi andando por onde se haberían de facer os Xardíns de Pénjamo; pasou a Paila, o secadero e a fábrica de fariña de peixe que con zaranda cedeiresa chamaban a fábrica do cheirume, pasou ao pe do guindastre do pericoto grande e foi chegando á Punta do Muelle. 

Uns berros desafalazados de gaivotas releando fixeron que seus ollos se dirixiran a un grupo delas que estaban discutindo dun xeito particularmente agresivo entre as chalanas que repousaban na rampla. As gueivotas, ladras, arroubonas, agresivas e intelixentes coma poucos outros seres estaban a pelexar con violencia entre si. Sería por algún pedazo de peixe medio podre. O balbordo de combate era raro e especialmente furibundo e agresivo. Violento. Todas as do grupo parecían atacar a unha que estaba a sangrar polo pescozo e a cabeza. Cousa nunca vista. Os ollos de meu tío abríronse coma platos: era a gueivota de Claudiniño a que estaba sendo martirizada por todas as outras!!!

Deu un berro, chamouna, botouse derriba de todas elas que fuxiron espantadas e collendo a gueivota de Claudiniño no colo, veuse vindo con ela pra casa, sen deixar de falarlle mimos e irlle recomendando que nunca máis deixara o rueiro e baixara a marea. A ver se vas aprendendo. A xente non toda é boa.

Aquel día foi o máis feliz da vida de Claudiniño.

Non hai noticias de que algunha outra vez quixera baixar a marea. Quedoulle ben gravada na cabeza e no pescozo a memoria do desprezo e a envexa, o pago por  ser diferente. Nunca fixo falta pechala nunha gaiola pra que non escapara. Seguiu a ser a mesma  de sempre. A raíña fachendosa do rueiro. Agora que sabía voar, se quería, xa non baixaba a Calle Real andando pra esperar a meus tíos á saída da escola. En escoitando os berros da greada infantil librando da prisión escolar, botábase a voar por riba dos tellados e descendía tranquila na praza da Marieta,  no medio da Ponte ou onde fora que os meus tíos a chamaran. E protexida por seus amigos, andando os tres na compaña fachendosa dos outros cativos do rueiro víñanse vindo todos pra casa sen présa. 

A gaivota de Claudiniño vivíu feliz e tranquila entre a cativería infinita do rueiro. Todos a coñecían e ela coñecía a todos. Todos a aloumiñaban  e ela deixabase querer e mimar por todos. Ao fin aprendera que podía ter aspecto, forma e froixel de gaivota, pero por ser, senon era unha galiña, sería un ser humano coma calquera outro. Gaivota ela non era. Nen  quería ser. 

Con toda seguridade fíxose unha experta nos xogos infantís dalgún tempo: a bandera, a chapa, as moradas,  aos cinco pasos, ás bólas -coas diversas variantes do castillo, o cazo, a parede, o sienso, tas e cuarta... e chegou a recoñecer os mil xoguetiños que facían os cativos: panterlos, tirabalas, carrilanas, billarda... Pode parecer raro pero contan que onde máis a gusto parecía estar era no medio e medio da greada de cativos, que se lle notaba máis contenta cando estes saían da escola e enredaban con ela polo rueiro. E cativería había a centos. 

Madas de miudiños e miudiñas enredando sen trécola dun lado pra outro. Con tanta xentiña andando pola rúa adiante non eran raras as releas e as peleas. Ao contrario, eran frecuentes. Ás máis das veces eran só discusións a gridos que parecían obedecer a unha regra non escrita: ten máis razón quen berra máis. Outras eran combates ás deitas. Raramente aos lapotes. E de cando en vez ás pedradas. Pero isto era raro: as pedras sabes que saen da mao pero non sabes onde paran. Coas pedras, moito ollo. Seino ben.

O Gorrión podía levar este alcume por ser miúdo, rebuliceiro e bravo. Era un cativo de poucos anos incansable, inagotable e de bon corazón. Vivía na mesma plaza, un pouco adiante da taberna de Ramón que daquela era o ágora xuvemil cedeirés. Ninguén se lembra con quen ou con cantos tiña cuitas ese día o Gorrión pero a verdade é que tiña unha relea encendida e agresiva con outro cativo. Das voces aos insultos, dos insultos aos piñocos e dos sopapos ás pedradas. Guerra infantil na plaza. 

O Gorrión colleu unha pedra de bon parecer e chimpoulla con rabia ao seu provisional e puntual inimigo. A pedra zoupada coa rabia que impulsa as ofensas subeu alta e baixou con forza. Parade que lle vades a dar a alguén, dixo alguén. Pero outra pedra saíu en sentido contrario. E o Gorrión dende detrás dunha esquina asomou e sen mirar moito a onde, chimpou outra; pode que máis enrabechado e adoecido. A pedra  empurrada pola cega carraxe  foi máis alto e  máis lonxe. 

A pedra sabes que sae da mao pero non sabes onde vai parar. Non caeu nos lombos nen na testa do inimigo infantil.  Bateu con forza na cabeciña da gaivota de Claudiniño que caeu redonda no chan, morta ao instante. A guerra parouse ao momento. Non se sabe quen choraba máis, se o Gorrión ou meu tío Claudiniño. Foi unha morte casual, á desgraza. Cousas da vida. Ninguén lle botou nada en cara ao Gorrión. Inocente. El era quen máis choraba. Quen máis sufría era Claudiniño. Malpocado.

Na casa choraron todos. As cinco irmás Claudinas, e os dous irmaos Socorros que a criaran con  amor, mimo e regalo. Miña avoa Socorro cando foron baixando os choros, ordeou de metela nunha caixa de madeira e ila soterrar a unha terra que a familia levaba no Camiño Vello, un algo por riba da fonte da Paghariña. Así se fixo. Con dor, sen dicir palabra e coas bágoas caendo na pouca  terra aberta, pousaron a caixiña no fondo, botáronlle a terra por riba, rezáronlle un par de avesmarías, ao fin era xente coma calquera, e fóronse vindo pra casa, amodos e calados. Aquela noite ninguén quixo cear. Ao día seguinte xantouse guiso requente. 

Cando de cativo ía xogar á escondida caseta que tiñamos no cómaro dabaixo do tarreo do Camiño Vello, sob dun castiñeiro arrodeado de abruñeiras e perucheiros, nunca souben que alí ao noso pé por baixo do maínzo medrado e dos melós farturentos repousaba a memoria mineral da gaivota de meu tío Claudiniño, que vive lúcida, e sexa por moitos anos, nas lembranzas da miña tía Anita, que a reviviu este día pra min, meu irmao e meus sobriños. Ela, que tantas veces volveu da escola co seu irmao Claudiniño ao lado  e a súa amiga a gaivota ao pé. 

Pra sempre eles tres na nosa memoria. 

A mandare.

Co voso permiso, miña pouca e ben querida xente, boteime hoxe na artesa das lembranzas da familia pra resgatar esta historia en tempo de Nadal. Ese que sempre nos lembra que "nosotros nos iremos y no volveremos más". Pouco puxen da miña conta. O conto é real e verdadeiro no esencial e nos detalles. Só está inventada a maneira de relatalo e pode que algunha cousa miúda e de pouca parola. Coa esperanza de que este conto prolongue a memoria da gaivota de Claudiniño, unha historia da miña familia que nos acerca á escasa distancia, senon nula, que hai entre as diversas xentes deste o meu voso  mundo;  que sempre será pequeno por moi grande que nos pareza.

Facerme un favor, prometo quedar agradecido: prolongade a memoria da miña familia. Facer arrolar esta historia, partillala  e estendela: canto máis lonxe voe menos posibilidades haberá de que se esqueza e desapareza a gaivota de Claudiniño e  así dalgún xeito seredes artífices da súa resurrección e  por cousa de ser acollida no voso corazón,  volverá a voar, senon coas azas que bican os ventos, si coas azas das avelaíñas que abanexan ás ánimas benditas.  Moito máis nos tempos nos que Benedicto XVI, a quen  lle desexo descanse en paz, dera en dicir que o Purgatorio non existe. 

E de paso ao revivir á gaivota de Claudiniño, rexurdirán miñas tías Amadora, Socorro e Luisa, a miña mai a Miloca, meus tíos Claudio e Manolo e o inocente Gorrión da plaza que todos eles tamén descansan en paz; e xa que agora non pode ser no Purgatorio...

...onde poderán vivir mellor ca no berce da nosa memoria? 

Non coñezo outro curruncho máis ao que tal e quentiño. 

Anainalas, prego.

Quedo en obriga. 

Sede bós que guapas xa sodes.

PAZ  E  PALABRAS

(Por unha vez e sen que sirva de precedente, os bichiños do meu pequeno mundo consentiron en que por ser esta ocasión especial -e andaren eles gardados das friaxes e das escuridades do inverno en vaia vostede saber que buguíos perdidos-  foran as gaivotas da marea e as do esteiro do río  quenes encheran o aire do blogue cos seus voos brancos e grises. Hainas de varias especies e entre elas está a que nun tempo foi a famosa Cecilia, unha delaware que chegaba puntualmente a Cedeira cada ano polo Nadal ata que un ano non apareceu e nunca máis volveu. Os polos non son de por acó cerca. Son das Cíes, e pode que por iso teñan nese aire de ghichos. Saibase. Apertiñas miña pouca xente)