ÁLBUM DE CROMOS ORQUÍDEAS

ORQUÍDEAS do NOROESTE

Na nosa bisbarra cítanse 14 especies de orquídeas (Guía das orquídeas de Galicia, Baía Verde, Carlos Cortizo e Elvira Sahuquillo ). Son, certamente, un dos tesouros botánicos do noroeste do Noroeste. Neste artigo presentaremos as 11 especies que poiden localizar dende as máis fáciles de ver e atopar tales a Dactylorhiza elata ou D. maculata, ata as raras e dificultosas, Epipactis palustris ou Spiranthes spiralis.

Dactylorhiza elata con Zigaena sp.

Dactylorhiza elata, sen duda a máis frecuente e fácil de ver, así como unha das primeiras en aparecer, visible xa a mediados de abril e ata primeiros de xullo, presente en cunetas, campeiras, areeiros..etc. Orquídea cunha grandísima variación morfolóxica e de cor dende os púrpuras e lilas aos rosas o que leva aos especialistas a proclamar outras tantas variedades de especimens.

Dactylorhiza maculata

Dactylorhiza maculata é abundantísima na Serra da Capelada, fácil de recoñecer polas manchas ( máculas velahí o nome) das súas follas se non queremos diferenciala da D. ericetorum, que para moitos especialistas sería a verdadeira especie presente no ouzal do norte cantábrico. A súa clasificación exacta requeriría analise polínico e para os efectos divulgativos desta páxina é absolutamente irrelevante. De rosa a branca coas manchas violetas ou rosa forte aparece entre as herbas e as uces nos meses de maio e xuño, escaseando xa en xullo.

Gymnadenia conopsea

Gymnadenia conopsea, (do grego conops= mosca, polo aspecto das flores) ten unhas poboacións relativamente abundantes no alto da Herbeira dentro do concello de Cedeira, e aparecen exemplares aillados por todo o alto do cantil dende Cortes ao Limo. É unha planta pequena e discreta que pasa inadvertida pola semellanza de cor coas uces e os timus. Floreaa nos meses de xuño e xullo, moi especialmente neste último. Recoñecible polo seu longo esporón.

Ophris apifera

Ophrys apifera, fai referencia no seu nome a pilosidade do labelo e o seu aspecto de insecto ( oprhys=cella, apis=abella). Este xénero é un dos más fotografados e máis coñecidos pola súa vistosidade. Na nosa comarca aparece nos sistemas dunares, (Morouzos, Vilarrube, Valdoviño, Doniños) sempre en pocas cantidades e, pesia a súa fotoxenia e beleza, dun xeito discreto e non moi fácil de detectar se un non anda atento. Coma todas as outras orquídeas do sistema dunar ten na praga de porco bravo, que foza e destroza as dunas e busca os seus bulbos ( orchis= testículos), unha das maiores ameazas para a súa supervivencia.

Oprhys sphegodes, abundante en Vilarrube.

Oprhys sphegodes, diferénciase notoriamente da anterior tanto polo espello maculado, (unhas veces en forma de H, outras en forma de U) de cor azul-violáceo, como por ter sépalos e pétalos verdosos, (rosas en apífera). Fácil de encontrar nos sistemas dunares, sobranceiramente en Vilarrube, durante o mes de abril.

Serapias cordigera, no concello de As Somozas

Serapias cordigera é unha das tres especies do xénero serapias ( de Sárapis deus greco exipcio da fertilidade) presente na Galizia e na nosa bisbarra. O nome cordigera ( cordi= corazón, gera= portadora) fai referencia a forma de corazón do epiquilo. Presente con escasos exemplares pola nosa comarca, cítase en Doniños-Santa Comba, e nos arredores da Ría de Ortigueira subindo cara o interior ata o Concello de As Somozas, onde hai unha poboación pequena nos arredores do campo de fútbol. De todas as serapias é a que ten a flor máis grande e vistosa, co seu aquel de exotismo tropical.

Serapias parviflora en Morouzos, Ortigueira

Serapias parviflora ( parvis=pequena, flora =flor), é a máis abundante e fácil de localizar das especies do xénero. Presente en todos os sistemas dunares nun número apreciable nas campeiras da trasduna. Diferénciase notoriamente da anterior tanto pola forma e tamaño, coma pola característica de ter os pelos do epiquelio brancos e non vermellos como en cordigera.

Serapias lingua, co epiquilo glabro, sen pelos

Serapias lingua, o nome fai referencia a forma do epiquilo, pasa por ser das orquídeas máis abundantes de Galizia, pero non tanto na nosa comarca onde non é nada frecuente e cítase tan só nos arredores da Ría de Ortigueira e en Doniños. Sempre a poderemos diferenciar das outras dúas por non ter pilosodade no epiquilo.

Spiranthes aestivalis no Sistema Dunar de A Frouseira

Spiranthes aestivalis é unha das dúas especies do xénero presentes na Península ibérica estando ámbalas dúas presentes na nosa bisbarra. O nome do xénero ( spiro= espiral, anthos= flor) fai referencia a curiosísima disposición en espiral das flores arredor do talo. O nome da especie, aestivales sinala a característica da floración en pleno mes de agosto. Moi escasa e difícil de atopar ten unhas poboacións moi localizadas en poquísimas espazos da trasduna dos sistemas dunares de Morouzos, Valdoviño e os da costa ferrolá. Eu só fun quen de atopala, e nun número reducidísimo, no medio e medio do areal de Valdoviño.

Spiranthes spiralis, no patio do colexio de As Somozas.

Spiranthes spiralis é a outra especie do xénero. Imposible de confundir coa anterior por florear no outono, polo seu menor tamaño, é moi pequena, por ter pilosidade por todo o talo e un maior número de flores e unha disposición descaradamente en espiral arredor de todo o talo, amáis este xurde non do medio da mouta basal senon so pé dela, sendo a única orquídea con esta característica. Escasísima, igoal que a anterior, os únicos exemplares que coñezo e poiden atopar, están dentro do patio do colexio de As Somozas, ao pé do muro, mirando a norte.

Epipactis palustris, xoia da Costa Ártabra

Epipactis palustris ten as súas poboacións galegas, escasísimas, restrinxidas a poucas colonias de poucos individuos, en Corrubedo e na Costa Ártabra. Persoalmente só localizei unha poboación de non máis de cuarenta exemplares, moi reunida en poucos metros cuadrados, na trasduna do Sistema dunar de Valdoviño. Pesia a non estar amenazada a nivel global, se o está a súa presencia na nosa comunidade polo que cumpriría tomar medidas de protección pola vía de urxencia.

As outras tres especies de orquídeas que Cortizo e Sahuquillo citan para a nosa comarca, Listera ovata, Cephalantera longifolia e Platantera bifolia seguirán a ser obxeto de desexo deste servidor de vosté, que as percurará con tanto interés coma ate o de agora, e agarda que con mellor fortuna.